20 พ.ย. 2563 | 02:07 น.

ไบรอัน ลูอิส ซอนเดอร์ส: ศิลปินอเมริกัน ทดลองเสพยาวันละชนิดเพื่อวาดภาพพอร์เทรตของตัวเอง

“ที่จริงมันก็ไม่ได้มีเหตุผลวิเศษวิโสอะไร ผมก็แค่ตัดสินใจทำ แล้วทุกอย่างก็งอกเงยขึ้นมาจากการตัดสินใจครั้งนั้น”

ช่วงเวลาหนึ่งในฤดูร้อนของปี 1995 จู่ ๆ ไบรอัน ลูอิส ซอนเดอร์ส (Bryan Lewis Saunders) ก็ตัดสินใจว่า ‘เขาจะวาดรูปตัวเองทุกวันไปตลอดชีวิต’ และแล้วศิลปินชื่อดังชาวอเมริกัน (ที่ยังเป็นนักศึกษาในตอนนั้น) ก็เริ่มต้นวาดภาพพอร์เทรตของตัวเองในทุก ๆ วันมาตลอด 25 ปี

“ผมไม่ใช่คนที่มีความสุขนัก” ซอนเดอร์สกล่าว “การวาดรูปมันเป็นชั่วขณะที่ทำให้ผมได้สัมผัสกับความสุข”

ช่วงแรกเขาพยายามตื่นเช้ามาวาด แต่หลังจากนั้นก็เปลี่ยนไปวาดระหว่างทำกิจกรรมอื่น ๆ หรือแม้แต่วาดในช่วงก่อนนอน “ตอนนั้นมันสนุกมากเลย ผมทดลองวาดด้วยอุปกรณ์และกระดาษที่หลากหลาย ก่อนจะค้นพบว่าการวาดในเวลาที่แตกต่างกันมันก็ส่งผลต่อไอเดียด้วย เพราะถ้าวาดในตอนเช้าก็จะได้ภาพที่ให้ความรู้สึกต่างจากการวาดตอนกลางคืน

“ผมเคยคิดว่าตัวเองไม่ใช่คนที่จะโกรธใครง่าย ๆ แต่พอย้อนกลับไปดูภาพที่เคยวาด รายละเอียดบางอย่างในภาพ ไม่ว่าจะเป็นสีสัน หรือองค์ประกอบบนใบหน้า มันบ่งบอกว่าผมกำลังโกรธ” ซอนเดอร์สบอกว่า มันคือเสน่ห์ของกิจกรรมนี้ เพราะอารมณ์โกรธ เศร้า เสียใจ ไม่ใช่อะไรที่เราจะรู้ตัวได้ทันทีในชั่วขณะที่กำลังรู้สึก

ซอนเดอร์สวาดภาพมาเรื่อย ๆ ไม่มีวันไหนที่บ่ายเบี่ยง เขาบอกว่าครั้งแรกที่เริ่มรู้สึกเบื่อหน่าย คือตอนที่วาดภาพติดต่อกันมาแล้ว 5 ปี แต่นี่ก็ไม่ใช่เหตุผลที่เขาจะล้มเลิกทุกอย่างไปง่าย ๆ

“ตอนนั้นผมเพิ่งย้ายมาอยู่อพาร์ตเมนต์ในเมืองเทนเนสซี จะบอกว่าที่นี่มีอะไรที่ผมคาดไม่ถึงเยอะมาก ทั้งข่าวลือเรื่องผี ประวัติศาสตร์คนตาย และอีกอย่างที่ขาดไม่ได้ ‘ยาเสพติด’ ที่หาซื้อได้ง่ายราวกับแอสไพริน”

ซอนเดอร์สได้ไอเดียใหม่ หลังจากที่ได้กินยา แวเลียม (Valium) ซึ่งเป็นยารักษาโรควิตกกังวล เขาบอกว่าตอนนั้นเป็นช่วงที่เขาเริ่มพบจิตแพทย์และได้ใบสั่งยาพวกนี้มา อาการมึนเมาง่วงซึมที่เป็นผลของมัน ทำให้ผลงานภาพวาดในวันนั้น ออกมาแตกต่างจากที่เขาเคยทำในตอนที่มีสติ

“หลังเห็นภาพวันนั้น ผมก็เลยตัดสินใจว่าจะลองเทคยาหลาย ๆ แบบเพื่อดูว่าภาพวาดจากยาชนิดไหนจะออกมาน่าสนใจที่สุด”

ยาที่ว่านี่ก็มีตั้งแต่ยาปฏิชีวนะที่ส่งผลต่อร่างกาย ยาเสพติดทั่วไป หรือแม้กระทั่งพืชสมุนไพรที่ออกฤทธิ์กดประสาท ซอนเดอร์สบอกว่าช่วง 11 วันแรก เขาเทคยาไปมากกว่า 18 ชนิด หลังจากที่ต้องถูกหามไปโรงพยาบาลเพราะกินยาเกินขนาด เขาก็ค่อย ๆ ปรับลดลงมาวาดภาพ 1 ภาพ ต่อยา 1 ตัวในทุก ๆ วัน

ผลงานทั้งหมด 91 ภาพในช่วงปีนั้นถูกตั้งชื่อคอลเลกชันว่า ‘Under the Influence’ ซึ่งมีที่มาจากช่วงเวลาที่เขาตกอยู่ภายใต้ฤทธิ์ยาชนิดต่าง ๆ

ภาพที่บ้างก็แสดงความบิดเบี้ยว บ้างก็สีสันสดใส บ้างก็หดหู่สะเทือนใจ สะท้อนภาพตัวตนของศิลปินคนหนึ่งซึ่งกำลังซึมเศร้าและสับสนกับเส้นทางชีวิตของตัวเอง หลังจากซอนเดอร์สตัดสินใจอัปโหลดผลงานเซตนั้นลงบนเว็บไซต์ ชื่อของเขาก็โด่งดังขึ้นมา ทั้งหมดคงต้องขอบคุณไอเดียตั้งชื่อภาพตามแต่ชนิดยาที่เขาเสพ

“คนชอบทักมาขอซื้อภาพ ‘เห็ดขี้ควาย’ พวกเขาคงเห็นว่ามันบ้าดี แต่เสียใจด้วยนะ ที่มันไม่ได้มีไว้ขาย” ซอนเดอร์สบอกว่าภาพทั้งหมดคือส่วนหนึ่งของตัวเขา มันคืออารมณ์ในห้วงเวลาหนึ่งที่เขาหวงแหนอย่างลึกซึ้งและไม่คิดจะปล่อยให้กลายเป็นสมบัติของใคร

“อีกภาพที่คนชอบถามถึงคือ ‘กัญชา’ พวกเขาชอบถามว่าเด็กชายคนนั้นเป็นใคร ที่จริงมันคือตัวผมเอง กัญชาทำให้ผมนึกถึงวัยเด็ก”

คนมักจะทักมาถามซอนเดอร์สในเรื่องยาว่าแต่ละอย่างหาซื้อได้ที่ไหน ที่สนใจในผลงานของเขาจริง ๆ มีน้อยมาก ซอนเดอร์สเองก็อยากแก้ข่าวว่าที่จริงระหว่างที่สร้างผลงานเขาไม่เคยเสียเงินซื้อยาพวกนั้นเลย เขาเสพอะไรก็ตามที่หาได้ ไม่ว่าจะเป็นยาแก้หวัด ยาแก้ปวด สเปรย์กำจัดฝุ่น หรือมอร์ฟีน โชคดีที่บางครั้งเขาได้รับยาแปลก ๆ จากเพื่อนบ้านในอพาร์ตเมนต์ ซึ่งซอนเดอร์สแลกพวกมันกับภาพสเก็ตช์ง่าย ๆ แต่ไม่เคยตอบแทนด้วยเงิน

“มีคนพยายามทำตามเยอะมาก ผมเลยอยากเตือนไว้ก่อนว่าอย่าเลย มันคือการทำร้ายตัวเอง ช่วงที่ทำงานนั้นสุขภาพผมโคตรแย่ เพราะส่วนใหญ่ตัวยามันมีผลกับสมอง จนถึงตอนนี้ผมก็ไม่คิดว่าตัวเองหายดีร้อยเปอร์เซ็นต์”

ผ่านไป 25 ปี ตอนนี้ซอนเดอร์สมีผลงานพอร์เทรตของตัวเองกว่า 10,000 รูป เขาเก็บทุกภาพไว้อย่างดี ไม่มีที่ขายกินเลยสักภาพ ฐานะของเขาจึงยังไม่ขยับไปไหน ซอนเดอร์สยังอาศัยอยู่ในอพาร์ตเมนต์แสนซ่อมซ่อที่เดิม แต่เพิ่มเติมคือเลิกเล่นยาเพราะเริ่มห่วงสุขภาพของตัวเองขึ้นมาบ้างแล้ว

“คนชอบถามว่าแล้วถ้าผมตาย ภาพพวกนี้จะไปอยู่ที่ไหน คุณรู้อะไรไหม ผมเองก็ถามตัวเองแบบนั้นทุกวัน” ซอนเดอร์สบอกว่าจนแล้วจนรอดเขาก็ยังหาคำตอบไม่ได้ แม้ภาพพวกนี้มันมีค่ากับเขามากเพราะมันคือตัวตนในหลายสิบปีของเขา แต่ถ้ามันไม่มีเขาบนโลกนี้แล้ว หากจะไม่มีใครเหลียวแลก็คงไม่แปลก

“ผมแอบคิดว่าพวกมันคงถูกโยนลงถังขยะ แต่ผมตายไปแล้ว คงลุกขึ้นมาโวยวายไม่ได้อยู่ดี แค่ได้ทำทั้งหมดนี่ก็มีความสุขมากแล้ว ชีวิตมันก็แบบนี้แหละ”