Post on 05/07/2021
Les Misérables – Do You Hear the People Sing? : เหยื่ออธรรมผู้ขับขานเพลงแห่งคนที่จะไม่ยอมเป็นทาสอีกต่อไป
/ Do you hear the people sing?
Singing a song of angry men?
It is the music of a people
Who will not be slaves again! /
เสียงเพลงกระหน่ำก้อง ‘เกรี้ยวโกรธ’ สมเนื้อร้อง ‘singing a song of angry men?’ ยังคงถูกหยิบยกมาประสานเสียงแสดงพลังกลางกลุ่มมวลชนที่รวมตัวกันเพื่อเรียกร้องบางสิ่งเสมอ – เสียงถ้อยถาม ‘Do you hear the people sing?’ คือคีย์สำคัญที่ส่งตรงถึงผู้มีอำนาจว่า ‘จะไม่เป็นทาสอีกต่อไป’ มาทุกยุคสมัย นับจากวันที่เพลงนี้ถูกประพันธ์ขึ้นในภาษาฝรั่งเศส และปรับแต่งให้เป็นเนื้อร้องภาษาอังกฤษ โดย ‘เฮอร์เบิร์ต เครตซ์เมอร์’ (Herbert Kretzmer) เมื่อร่วมสามสิบปีก่อน
สิ่งสำคัญที่ร้อยรัดบทเพลงนี้ให้เข้ากับบริบทสังคมในแต่ละยุคสมัยที่เวลาเคลื่อนผ่าน นอกจากมิติทางการเมืองและความกระหายซึ่งการไม่เป็นทาสของมนุษย์แล้ว มิติด้านความบันเทิงผ่านเสียงดนตรีก็เป็นอีกอย่างหนึ่งที่ทำให้ ‘Do you hear the people sing?’ ไม่เคยถูกลืมเลือนตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน เพราะว่ามันยังถูกขับร้องอย่างยิ่งใหญ่ในรูปแบบมิวสิเคิล ‘Les Misérables’ บนเวทีละครเพลงทั่วโลก
ตั้งแต่ครั้งแรกที่ฝรั่งเศสเมื่อปี 1980 จนถึงปัจจุบัน ‘Les Misérables’ ก็ยังคงเป็นละคร musical ชิ้นเอกที่ถูกแสดงบนเวทีมากมายในสากลโลก ไม่ว่าจะเป็น ‘London West End Musicals’ ที่อังกฤษ โชว์ที่ ‘The Princess of Wales Theatre ’ ในโทรอนโต หรือการบรรเลงเล่นที่ ‘Broadway’ นิวยอร์ก
หากเราจะย้อนเรื่องราวเบื้องหลัง ภายใน ‘protest song’ เพลงเก่าแต่ยังร่วมสมัยเพลงนี้ ก็คงต้องย้อนไปเมื่อร้อยกว่าปีที่แล้ว เมื่อนักเขียนชาวฝรั่งเศสอย่าง ‘วิกตอร์ อูโก’ (Victor Hugo) ยังมีชีวิตและบรรจงหยิบปากกาขนนกขึ้นขีดเขียนเรื่องราวอยู่
หนึ่งในเรื่องแต่งที่เขาเล่า คือ ‘Les Misérables’ นวนิยายขนาดยาวที่ตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อปี 1862 โดยมีเนื้อหายึดโยงกับเหตุการณ์จริงอิงประวัติศาสตร์ชาติฝรั่งเศส ตั้งแต่ปี 1815 ไล่เลียงเรื่อยมาถึงการลุกฮือขึ้นต่อต้านกษัตริย์และศักดินากลางกรุงปารีส โดยฝูงชนที่ถูกขนานนามว่า ‘กบฎเดือนมิถุนายน’ (June Rebellion) ในปี 1832
‘Les Misérables’ กลายเป็นผลงานมาสเตอร์พีซชิ้นขึ้นหิ้งในชีวิตผู้เขียนอย่างอูโก รวมทั้งเป็นมาสเตอร์พีซของโลกในฐานะงานเขียนจากศตวรรษที่ 19 ด้วย ความสำเร็จของนวนิยายอิงประวัติศาสตร์ดังกล่าว ทำให้มันถูกแปลไปหลากภาษาทั่วสารทิศ รวมทั้งภาษาไทย (ในชื่อที่รู้จักมากที่สุดอย่าง ‘เหยื่ออธรรม’) หลายครั้งและหลายหน บทประพันธ์ของเขาถูกหยิบยกมาเล่าใหม่ ในรูปแบบของภาพยนตร์และละครเวที
ครั้งแรกที่ ‘Les Misérables’ ไม่ได้ถูกเล่าด้วยเพียงตัวอักษรอย่างเดียว แต่ประดับไปด้วยภาพและเสียง ก็คือเมื่อปี 1980 ที่นวนิยายเรื่องนี้ได้กลายมาเป็นละครเพลงชื่อเดียวกัน เพื่อจัดแสดงในนครปารีส ประพันธ์ดนตรีโดย Claude-Michel Schönberg เขียนเนื้อเรื่องและเนื้อร้องโดย Alain Boublil และ Jean-Marc Natel บทเพลง ‘À La Volonté Du Peuple’ ก็ได้ถูกรังสรรค์ขึ้นเพื่อ ‘แสดงออกถึงเจตจำนงของมวลชน’ และประกอบรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งที่ส่งให้ละครเพลงเรื่องดังกล่าวสมบูรณ์ยิ่งขึ้น
ความคิดที่จะทำนวนิยาย ‘Les Misérables’ มาสร้างละครเวทีนั้นเกิดขึ้นในหัวของ Alain Boublil ตอนที่เขากำลังซึมซับกับละครเพลงเรื่อง Oliver! อยู่ในกรุงลอนดอน
“ทันทีที่ Artful Dodger (ตัวละครใน Oliver!) ก้าวขึ้นบนเวที ในหัวของผมล่องลองไปกลางสุริยจักรวาลเลย ผมเริ่มนึกถึงภาพตัวละครทั้งหมดจากนวนิยาย ‘Les Misérables’ ของวิกตอร์ อูโก – Valjean, Javert, Gavroche, Cosette, Marius, และ Éponine อยู่บนนั้นบ้าง ผมเห็นพวกเขากำลังหัวเราะ ร้องไห้ และร้องเพลงบนเวที”
ด้วยไอเดียแรกเริ่มที่อยากเห็นนวนิยายเรื่องโปรดมีชีวิต Alain Boublil จึงได้ชักชวนเพื่อนนักดนตรี Claude-Michel Schönberg และกวีอย่าง Jean-Marc Natel มาร่วมสร้างสรรค์ผลงานชิ้นเอกด้วยกัน สองปีถัดมา เทปเดโมทุกสรรพเสียงใน ‘Les Misérables’ ก็ถูกบันทึกลงแผ่น และกลายเป็นอัลบั้มที่มียอดขายกว่าสองแสนอัลบั้มในปี 1980 และสุดท้ายมันก็กลายเป็นละคร musical สมความตั้งใจของ Alain
ห้าปีให้หลัง เพื่อพาละคร ‘Les Misérables’ ให้ไปไกลกว่าเขตแดนฝรั่งเศส ‘À La Volonté Du Peuple’ จึงถูกแปลเนื้อร้องให้เป็นภาษาอังกฤษ โดย ‘Herbert Kretzmer’ นักข่าวและนักแต่งเพลงชาวลอนดอน คือผู้ดัดแปลงถ้อยคำและเรียกขานเพลงนี้ใหม่ด้วยชื่อภาษาอังกฤษว่า ‘Do You Hear the People Sing?’
“เพลงต้นฉบับมีเจตจำนงของผู้คนและความรู้สึกทางการเมืองอย่างเต็มเปี่ยม ผมจึงเขียนมันใหม่โดยเพิ่มความรู้สึกของเสรีภาพและประชาธิปไตยเข้าไปด้วย” คือคำพูดของเครตซ์เมอร์ ต่อผลงานที่โด่งดังไปทั่วโลกของตนเอง
ปี 2012 บทเพลงปลุกใจทางการเมืองเพลงนี้ ได้ฤกษ์นำมาทำใหม่อีกครั้ง และฉายในรูปแบบภาพยนตร์เพลง ภายใต้ชื่อจำ ‘Les Misérables’ เช่นเดิม พร้อมด้วยนักแสดงหลักอย่าง Hugh Jackman, Russell Crowe, Eddie Redmayne และอื่น ๆ – ‘Do You Hear the People Sing?’ ได้ถูกถ่ายทอดออกมาด้วยสุ้มเสียงไม่ดังนักในคราแรก หากจากหนึ่งเป็นสองเสียง จากสองเป็นสิบ เป็นร้อย ผู้คนเรือนพันภายในภาพยนตร์ที่จำลองเหตุการณ์ ‘การลุกฮือเดือนมิถุนายน’ กลางกรุงปารีส เมื่อเกือบสองศตวรรษที่ผ่าน กำลังยืนประจันหน้ากับกองทหารม้าและฐานันดร พร้อมเปล่งเสียงร้องเพลงนี้ออกมาด้วยความฮึกเหิมระคนคับแค้นใจ
แม้เหตุการณ์เมื่อเดือนมิถุนายน ปี 1832 จะลงท้ายด้วยความพ่ายแพ้ของประชาชน และกษัตริย์ในขณะนั้นอย่าง ‘พระเจ้าหลุยส์ ฟิลิป’ ก็ยังคงดำรงตำแหน่งต่อไปอีกสิบกว่าปี จนสิ้นสุดรัชสมัยในการปฏิวัติปี 1848 แต่บทเพลง ‘Do You Hear the People Sing?’ ที่ร้องเล่าถึงเหตุการณ์นั้น กลับงอกเงยและงดงามในอีกเกือบสองศตวรรษหลัง ทั้งยังเพาะเมล็ดพันธุ์แห่งการต่อสู้และส่งเสียงลงกับพื้นดินของต่างทวีป ต่างชาติพันธุ์ และต่างบริบททางการเมือง ในหลายประเทศทั่วโลก
ตุรกี ยูเครน ฮ่องกง และประเทศไทย คือส่วนหนึ่งจากหน้าประวัติศาสตร์โลกในศตวรรษที่ 21 ที่บทเพลง ‘Do You Hear the People Sing?’ ถูกขับขานร่วมกันกลางถนน ทั้งด้วยภาษาอังกฤษและภาษาบ้านเกิดตน เพื่อตอบรับความต้องการและความฝันของมนุษย์ที่เรียกตัวเองว่า ‘ประชาชน’
‘ความฝัน’ ที่ล้วนสะท้อนและบอกเล่าไว้อย่างมีพลังผ่านเนื้อเพลง
/ When the beating of your heart
Echoes the beating of the drums
There is a life about to start
When tomorrow comes! /
เรื่อง: จิรภิญญา สมเทพ
ภาพจากภาพยนตร์ Les Misérables ปี 2012
