23 พ.ย. 2564 | 14:39 น.

หลี จื่อ ชี: จากเด็กสาวที่นอนใต้สะพาน สู่ยูทูบเบอร์เกษตรกรผู้ถูกดึงเข้าสู่เกมอุตสาหกรรมออนไลน์

เสียงดนตรีเนิบช้าชวนผู้ฟังเข้าถึงบรรยากาศท่ามกลางป่าเขาลำเนาไพรและสายหมอกของประเทศจีน หญิงสาวคนหนึ่งกำลังเด็ดผักและดอกไม้ในสวน เพื่อนำมาประกอบอาหารตามวิถีชาวบ้านที่ไร้ซึ่งความหวือหวา แต่กลับน่าสนใจและสะกดสายตาผู้พบเห็นได้จนจบคลิปวิดีโอที่มีความยาวกว่า 10 นาที เธอคนนี้มีชื่อว่า ‘หลี จื่อ ชี’ (李子柒 - Liziqi) เป็นหญิงสาวที่อาศัยอยู่ท่ามกลางธรรมชาติของมณฑลผิงหวู่ (Pingwu) มณฑลทางตอนเหนือของมณฑลเสฉวน (Sichuan) หลีเป็นยูทูบเบอร์ของช่อง ‘李子柒 Liziqi’ ที่มีผู้ติดตามกว่า 16.4 ล้านคน ซึ่งถือเป็นช่องภาษาจีนที่มีผู้ติดตามสูงที่สุดบนยูทูบตามสถิติของ ‘Guinness World Record’

เธอโด่งดังจากการทำคลิปวิดีโอที่ถ่ายทอดวิถีชีวิตของเธอและครอบครัว ตั้งแต่การเก็บผักและสมุนไพรไปทำอาหาร การทำผ้าห่มจากฝ้าย การทำแยมผลไม้ ทำสวนจิ๋ว ตัดขนแกะ เย็บเสื้อผ้า และประดิษฐ์เก้าอี้จากไม้ไผ่ที่เก็บจากป่าหลังบ้าน เอกลักษณ์ของคลิปวิดีโอที่หลีเผยแพร่อยู่ที่ความเป็นธรรมชาติ กลิ่นอายความเป็นชนบท และวิถีชีวิตอันแสนเรียบง่ายของเกษตรกร ซึ่งเธอจะเน้นใช้วัตถุดิบจากธรรมชาติแท้ 100% และใช้อุปกรณ์แบบจีนโบราณที่บางอย่างไม่สามารถหาชมกันได้ทั่วไป นอกจากนี้ ความสงบและความสบายที่ผู้ชมได้รับยังถือเป็น ASMR (Autonomous Sensory Meridian Response) หรือการบำบัดอารมณ์ชั้นดี แต่ท่ามกลางการเผยแพร่วัฒนธรรมจีนที่ปรากฏในคลิปวิดีโอ การทำงานที่รักของเธอกลับถูกดึงเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของเกมเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมออนไลน์ของจีน ซึ่งสิ่งนี้ปรากฏชัดเจนขึ้นหลังจากที่หลีหายตัวไปจากสื่อออนไลน์ในเดือนกรกฎาคม ปี 2021 และนำไปสู่การตั้งคำถามของผู้ติดตามบางส่วนว่า ‘คลิปวิดีโอของเธอสามารถช่วยฟื้นฟูชนบทได้จริงอย่างที่ตั้งใจไว้แต่แรกหรือไม่?’

เกมอุตสาหกรรมออนไลน์ ด้วยจำนวนผู้ติดตามยูทูบที่เพิ่มขึ้นตลอดนับตั้งแต่การเผยแพร่คลิปวิดีโอเป็นครั้งแรกในปี 2017 จนปัจจุบัน หลี จื่อ ชี กลายเป็นยูทูบเบอร์ที่มีผู้ติดตามสูงสุดในหมวดช่องภาษาจีน โดยเนื้อหาที่เธอเผยแพร่เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตชนบทอันเรียบง่ายและสงบสุข แบบที่ชาวเมืองหลายคนยากจะหาโอกาสไปสัมผัส หลีตั้งกล้องเพื่อถ่ายกิจวัตรประจำวันของตนเองทุกขั้นตอน โดยเฉพาะอย่างยิ่งกระบวนการทำอาหารจีนแบบดั้งเดิม ซึ่งทุกสิ่งทุกอย่างที่เธอนำเสนอถือเป็น ‘Soft Power’ ในการเผยแพร่วัฒนธรรมจีน รวมไปถึงความงดงามของธรรมชาติให้คนทั่วโลกได้รู้จัก จากเด็กสาวที่ใช้ชีวิตอย่างคนเมือง สู่การเป็นยูทูบเบอร์เกษตรกรที่กลับมาใช้ชีวิตในชนบทเพื่อดูแลย่าที่ป่วย หลี จื่อ ชี ได้รับรางวัล ‘The People’s Choice Award’ จาก ‘The People’s Daily’ หนังสือพิมพ์หัวใหญ่ของประเทศจีน และรางวัล ‘Good Young Netizen’ จากพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศจีน (Communist Party of China) ซึ่งชีวิตของเธอได้พลิกผันกลายเป็น Influencer จนมีบริษัทใหญ่เข้ามาร่วมทำธุรกิจด้วย ความตั้งใจเดิมของหลีคือการสนับสนุน ฟื้นฟู และเผยแพร่วิถีชนบท รวมถึงสร้างรายได้ให้กับคนชนบท แต่เมื่อเธอกลายเป็นผู้ร่วมธุรกิจของบริษัท ‘Hangzhou Weinian Brand Management’ ความตั้งใจเดิมของเธอก็ถูกเหล่านายทุนสั่นคลอน โดยแคมเปญโซเชียลมีเดียและแบรนด์อาหารของหลีถูกบริหารโดย Hangzhou Weinian ที่ถือหุ้นในบริษัท 51% ขณะที่หลีถือหุ้นอยู่ 49% การค้าของหลีเริ่มต้นขึ้นจากเมนูอาหารที่เธอปรุงขึ้น เช่น ก๋วยเตี๋ยวหอยทากแม่น้ำ (river snail rice noodles) ซึ่งถูกเปลี่ยนเป็นบะหมี่กึ่งสำเร็จรูปและวางขายในร้านค้าออนไลน์ ‘TMall’ แต่หลังจากความต้องการของผู้บริโภคเพิ่มขึ้น ทางบริษัทจึงตั้งใจวางแผนการสร้างโรงงานเพื่อเพิ่มปริมาณการผลิตให้มากพอ กระทั่งเดือนกรกฎาคมปี 2021 หลีได้หายไปจากโลกออนไลน์ เธอหยุดอัปโหลดคลิปวิดีโอ หรือสื่อโซเชียลฯ อื่น ๆ จนผู้ติดตามเกิดความสงสัย ก่อนที่ผู้ช่วยของเธอจะโพสต์ข้อความในเดือนสิงหาคมโดยมีใจความว่า หลีกำลังจัดการกับปัญหาบางอย่างอยู่ ตามมาด้วยการที่หลีโพสต์ข้อความที่มีนัยว่า ‘พวกนายทุนช่างมีเล่ห์เหลี่ยมเสียจริง’ ก่อนจะลบโพสต์นั้นไป ท้ายที่สุดแล้ว หลีได้เปิดเผยว่าเธอยื่นฟ้องบริษัท Hangzhou Weinian แต่ไม่มีใครทราบเหตุผลที่แท้จริงของเบื้องหลังการยื่นฟ้องครั้งนี้ อย่างไรก็ตาม เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นกลับจุดประกายคำถามว่า คลิปวิดีโอของหลีสามารถช่วยพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของคนชนบทได้จริงหรือไม่? แล้วสิ่งที่เธอทำถือเป็นการสนับสนุนความเท่าเทียมให้คนชนบทจริงหรือเปล่า? ในเมื่อกำไรดังกล่าวก็ไหลกลับสู่คนเมืองที่เป็นผู้บริโภคและผู้สนับสนุนหลักอยู่ดี ในจุดนี้ หลียืนยันจุดยืนของเธอว่า เธอคือชาวนาสังคมนิยมรุ่นใหม่ที่ต้องการฟื้นฟูวิถีชีวิตชนบท สร้างความเจริญร่วมกัน และนำทางเยาวชนในการสร้างพลังบวก โดยเธออยากจะหลีกหนีจากการถูกครอบงำโดยอิทธิพลของนายทุน ถึงแม้เธอจะรู้ดีว่าไม่อาจหนีพ้นการเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของเกมเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมออนไลน์ในยุคปัจจุบันก็ตาม การดิ้นรนเพื่อความเท่าเทียมของคนชายขอบยังคงดำเนินต่อไป ซึ่งหลีถือเป็นตัวแทนคนชนบทที่เคยอดมื้อกินมื้อและเคยย้ายเข้าสู่เมืองใหญ่ เพื่อหาเงินเลี้ยงตัวเองและครอบครัวมาก่อน

จากชนบทสู่เมืองหลวง หลีเกิดในปี 1990 เธอเป็นหญิงสาวที่มีวัยเด็กอันแสนขมขื่น พ่อแม่ของหลีหย่าขาดจากกันตั้งแต่เธอยังเด็ก แถมเธอยังถูกทำร้ายจากแม่เลี้ยง กระทั่งพ่อของเธอจากโลกไป สุดท้ายหลีจึงต้องย้ายกลับไปอยู่ภายใต้การดูแลของปู่ย่าที่ชนบท พวกเขาทั้ง 3 มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ยากลำบาก แต่โชคดีที่ปู่ของเธอทำงานเป็นพ่อครัวของหมู่บ้าน เมื่อมีงานแต่งงานหรืองานศพ ปู่ของเธอจึงได้รับผิดชอบหน้าที่เหล่านั้น และหลีก็ได้เรียนรู้วิธีการทำอาหารเลิศรสมาจากเขา นอกจากนี้ เธอยังได้เรียนรู้ทั้งงานหัตถกรรม งานช่าง และงานเกษตรจากปู่และย่าของเธอด้วย จากป่าสู่เมือง หลีในวัย 14 ปี ไม่ได้มีโอกาสศึกษาเล่าเรียนเหมือนเพื่อนคนอื่น ๆ เธอตัดสินใจลาออกจากโรงเรียน เพื่อทำงานหาเงินเลี้ยงตัวเองและแบ่งเบาภาระค่าใช้จ่ายของครอบครัว ชีวิตของเธอยากลำบากจนถึงขั้นต้องอดมื้อกินมือและนอนใต้สะพาน แต่ด้วยความพยายามและความไม่ย่อท้อต่อโชคชะตา หลีทำงานหลายอย่างตั้งแต่เด็กเสิร์ฟ ช่างไฟฟ้า ไปจนถึงดีเจในไนต์คลับ ซึ่งงานอย่างหลังทำให้เธอได้เรียนรู้เรื่องดนตรีและการตัดต่อที่ไม่คาดคิดว่าจะได้ใช้หาเลี้ยงชีพในอนาคต หลีใช้ชีวิตเพื่อรอโอกาสเติบโตและเป็นเสาหลักของครอบครัว กระทั่งย่าของเธอล้มป่วยในปี 2012 หลีจึงตัดสินใจทิ้งเมืองกรุงกลับสู่ชนบทเพื่อดูแลผู้มีพระคุณคนสุดท้ายในชีวิต

จากเมืองหลวงกลับสู่ชนบท “ในปัจจุบัน หลายคนต้องเผชิญกับแรงกดดันในชีวิตและการทำงาน ฉันอยากให้พวกเขาผ่อนคลายจากความวิตกกังวลและความเครียด การทำงานในเมืองเป็นเรื่องของการเอาชีวิตรอด แต่เมื่อฉันทำงานในชนบท ฉันรู้สึกว่านั่นคือการใช้ชีวิตจริง ๆ ตอนที่ฉันทำวิดีโอ ฉันเริ่มต้นจากมุมที่คุ้นเคยก่อน ฉันต้องการนำเสนออะไรแก่ผู้ชมน่ะหรอ? มันไม่ได้ซับซ้อนอะไรมากมายหรอกค่ะ ฉันแค่ต้องการให้คนในเมืองรู้ว่าอาหารของพวกเขามาจากไหน” บทสัมภาษณ์ของหลีที่เผยแพร่ในเว็บ ‘digmandarin’ หลังจากที่หลีกลับไปใช้ชีวิตในชทบทเพื่อดูแลย่าที่เธอรัก เธอเริ่มเผยแพร่วิดีโอเป็นครั้งแรกในปี 2017 ซึ่งเริ่มจากการใช้กล้องโทรศัพท์ถ่ายภาพด้วยตัวเอง บางครั้งหลีก็ปีนขึ้นต้นไม้เพื่อนำกล้องไปวางเก็บภาพมุมสูง ส่วนในปัจจุบัน เธอมีทีมงานและช่างภาพที่คอยช่วยผลิตเนื้อหาบนโลกออนไลน์แล้ว ท่ามกลางแมกไม้ สายหมอก แสงอาทิตย์ และพืชพันธุ์อันอุดมสมบูรณ์ ชีวิตของหลีและย่าดำเนินต่อไปอย่างสงบสุขบนแผ่นดินมหัศจรรย์ที่มีปราการธรรมชาติกีดกัน ไม่ยอมให้ความโกลาหลจากเมืองใหญ่มากล้ำกราย เนื้อหาวิดีโอของหลีครอบคลุมตั้งแต่การทำอาหารและผลิตเครื่องอุปโภคบริโภค ทั้งเทียนไข สบู่ เสื้อผ้า ไปจนถึงกระดาษ แท่นฝนหมึก และแท่งหมึก ซึ่งสามสิ่งหลังใช้เวลาในการถ่ายทำยาวนานเป็นปี เนื่องจากทุกขั้นตอนหลีเป็นผู้ลงมือปฏิบัติด้วยตัวเอง วิดีโอทั่วไปของหลีใช้เวลาถ่ายทำหลายวันเนื่องจากเธอเป็นคนที่พิถีพิถันมาก โดยเนื้อหาของวิดีโอที่เกี่ยวข้องกับอาหารการกินมีทั้งการทำน้ำเต้าหู้ เค้กมันม่วงนึ่ง เนื้อตุ๋น แกะย่าง ซุปนกพิราบสูตรพิเศษ ลูกพลับเชื่อม ชาเชอร์รี่ โฮมเมดเบียร์และไอศกรีม รวมไปถึงซอสถั่วเหลือง และแยมหลากรสด้วย ซึ่งแน่นอนว่าวัตถุดิบทั้งหมดมาจากสวนของหลีและป่าที่อยู่รายล้อมที่อยู่ของเธอ เรียกได้ว่ามาจากธรรมชาติแท้ 100% นอกจากผู้ชมจะได้เพลิดเพลินไปกับทิวทัศน์ที่สวยงาม อลังการ และสงบนิ่ง เสียงประกอบของหลีเองก็เป็นเอกลักษณ์ไม่ว่าจะเป็นเสียงเดิน เสียงหั่น เสียงน้ำ หรือเสียงอาหารปรุงสุกกำลังเดือด ซึ่งเธอสามารถปรับระดับเสียงให้เข้ากับเพลงบรรเลงจีนที่ใช้เป็นพื้นหลังได้เป็นอย่างดี อีกหนึ่งประเภทวิดีโอที่ผู้ชมชื่นชอบคือการทำงานฝีมือ หลีไม่ได้เริ่มประดิษฐ์จากผลิตภัณฑ์กึ่งสำเร็จรูป แต่หากเธอจะทำอะไร เธอมักจะเริ่มตั้งแต่ขั้นแรกสุดเสมอ เช่น การทำเฟอร์นิเจอร์ หลีจะเดินเข้าไปในป่า เลือกและตัดไม้เนื้อดีด้วยตัวเอง จากนั้นจึงแบกมันกลับบ้าน จัดการเลื่อยและประกอบจนได้เฟอร์นิเจอร์แฮนด์เมดชิ้นงาม หรือแม้กระทั่งผ้าห่มที่ทำจากไหม หลีจะเริ่มต้นตั้งแต่การเลี้ยงหนอนไหม เพื่อให้ได้เส้นไหมธรรมชาติแบบดั้งเดิม ดังนั้นจึงไม่น่าแปลกใจเลยที่บางวิดีโอของเธอจะใช้เวลาในการถ่ายทำนานเป็นเดือนและเป็นปี การถ่ายทอดวิถีชีวิตชนบทของหลีโด่งดังไปทั่วโลก ผู้คนทั้งในประเทศจีนเอง ไปจนถึงชาวบังกลาเทศ โปรตุเกส และอเมริกา ต่างสนใจในวัฒนธรรมจีนที่หลีเผยแพร่เป็นอย่างมาก แต่สิ่งเหล่านี้เป็นเพียงผลพลอยได้ส่วนหนึ่งจากน้ำพักน้ำแรงและหยาดเหงื่อที่เธอเสียไป เพื่อหวังจะยืนหยัดดูแลครอบครัวได้ด้วยตัวเอง ส่วนจุดประสงค์ที่แท้จริงของหลีคงหนีไม่พ้นการเห็นย่าผู้เป็นที่รักมีความสุข ต้องขอบคุณหญิงชราคนนี้ที่ฟูมฟักเด็กสาวจนเติบโตขึ้นเป็นตัวแทนคนชนบท และเป็นความภูมิใจของคนชายขอบที่ต้องเผชิญความเหลื่อมล้ำอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน จากสิ่งที่หลีทำ จึงนำไปสู่ Soft Power ที่เปี่ยมไปด้วยพลังในการเปลี่ยนแปลงสังคม และจะมีบทบาทสำคัญต่อความคิดของผู้คนในอนาคตอย่างแน่นอน