เอกภูมิ ภูมิพันธุ์ ออกแบบบอร์ดเกมชวนเราระลึกถึง ‘ของขวัญจากพ่อ’

บอร์ดเกมคืออะไร ถ้าจะอธิบายให้เข้าใจง่าย บอร์ดเกม คือ การเล่นเกมกระดานแบบหนึ่ง คล้าย ๆ หมากรุก หมากฮอส หรือ เกมเศรษฐี ที่หลายคนเคยสัมผัส แต่บอร์ดเกมได้พัฒนาด้วยการเพิ่มกติกาวางระบบในเกมให้มีความซับซ้อน สร้างเรื่องราวที่มา เพื่อให้เล่นเกมสนุกขึ้นหลายเท่าตัว แต่นอกจากความบันเทิงแล้ว บอร์ดเกมยังสามารถช่วยพัฒนาทักษะและใช้สื่อสารเผยแพร่ข้อมูล เพื่อสร้างความเข้าใจให้กับผู้คนได้อีกด้วย เหมือนอย่างเกม ‘Riverbank’ ที่ เอกภูมิ ภูมิพันธุ์ หรือ ‘ภูมิ’ หนึ่งในสมาชิกทีม Lunar Gravity ได้ออกแบบมาเพื่อสื่อสารถึงการจัดการทรัพยากรน้ำ หนึ่งในปัญหาสำคัญของโลกที่ทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ จากการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ “ทีมผมมี 3 คน ผมเป็นวิศวกร ภรรยาเป็นนักการตลาด ส่วนน้องสาวเป็นนักศึกษา มุมมองที่ได้เลยค่อนข้างต่างกัน ตอนแรกพวกเรามองว่าจะทำเกมเกี่ยวกับปัญหาเรื่องน้ำท่วมน้ำแล้ง พอได้เข้ารอบไปทำเวิร์คชอป พบว่าปัญหาจริงไม่ได้มีแค่นี้ มันมีอะไรอีกมากมาย อย่างเช่นปัญหาน้ำเสีย พอสกัดเอาปัญหาหลัก ๆ มาได้ เลยทำเป็นบอร์ดเกมออกมาอย่างที่เห็น แล้วปรับให้สามารถเล่นได้จนได้รางวัลชนะเลิศ” เอกภูมิ หัวหน้าทีม Lunar Gravity พูดถึงที่มาของเกม Riverbank ของพวกเขา ด้วยการที่มีพื้นเพอยู่จังหวัดนครราชสีมา และบางครั้งย้ายไปอาศัยแถบจังหวัดบุรีรัมย์ ทำให้หนุ่มวิศวกรจากเกษตรศาสตร์ ได้เห็นปัญหาเรื่องน้ำอยู่เป็นประจำ ไม่ว่าจะเป็นความแห้งแล้งจากฝนทิ้งช่วง น้ำท่วมเวลาเกิดพายุ ซึ่งความแปรปรวนไม่แน่นอนของปริมาณน้ำในแต่ละปี ส่งผลกระทบอย่างมากกับเกษตรกรในพื้นที่ เขาเลยได้ความคิดในการทำบอร์ดเกมที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการน้ำขึ้นมา เกม Riverbank ผู้เล่นในเกมจะรับบทบาทผู้นำชุมชนที่แต่ละคนมีพื้นที่ของตัวเอง ภารกิจคือการดูแลชุมชนของตัวเองไม่ให้เกิดน้ำท่วม น้ำแล้ง และน้ำเสีย ไปพร้อมกับเก็บคะแนนจากการสร้างประโยชน์ในพื้นที่ เช่น การทำนา สร้างโรงงาน ซึ่งมวลน้ำจะมีการเปลี่ยนแปลงไหลไปสู่คนอื่นตลอดเวลา การกระทำแต่ละอย่างจึงไม่ได้กระทบแค่พื้นที่ในชุมชนของเรา แต่เกี่ยวเนื่องกับคนอื่นรอบข้างด้วย บอร์ดเกมนี้เลยเป็นตัวกลางที่ใช้สื่อสารถึงภาพรวมการบริหารจัดการน้ำที่ต่างเชื่อมโยงกันหมดทั้งระบบ “สิ่งที่เราทำมันไม่ได้กระทบแค่เรา มันกระทบชุมชนอื่นข้างเคียงด้วย แล้วจะทำอย่างไรให้ได้คะแนนมากที่สุด นอกจากต้องวางแผนกักเก็บน้ำไว้ใช้ตลอดปี ยังจะต้องเรียนรู้ถึงผลกระทบของการใช้น้ำอย่างไม่ยั้งคิดกับชุมชนตนเองร่วมกับชุมชนข้างเคียง เราต้องจับมือกับผู้เล่นคนอื่นเพื่อให้ได้ภาพรวมที่ดี เกมต้องการสื่อสารตรงนี้ให้ตระหนักถึงปัญหาที่แท้จริงว่าเรื่องน้ำคืออะไร แล้วเราจะช่วยได้อย่างไร” ภูมิ นำเกม Riverbank ไปส่งประกวดออกแบบบอร์ดเกมในโครงการ ของขวัญจากพ่อปีที่ 2 ซึ่งจัดการโดย Sea (ประเทศไทย) ผู้ให้บริการดิจิทัลแพลตฟอร์มต่าง ๆ ทั้งการีนา, ช้อปปี้ และ แอร์เพย์ โดยทีมของเขาได้รับการคัดเลือกเข้ารอบเวิร์คชอป ไปสัมผัสปัญหาจริง เพื่อหาข้อมูลมาตีโจทย์ให้ออก แล้วนำมาออกแบบเป็นบอร์ดเกมให้เข้าใจปัญหาเรื่องน้ำอย่างง่ายที่สุด โดยมีผู้เชี่ยวชาญด้านบอร์ดเกมคอยให้คำปรึกษาเรื่องวิธีการออกแบบ ที่ได้ทั้งความสนุกและความรู้ สามารถมองเห็นภาพรวมของผลกระทบต่อเนื่องได้ จนสุดท้ายเกมของเขาคว้ารางวัลชนะเลิศจากผู้สมัครทั้งหมด 287 ทีมได้เป็นผลสำเร็จ “ตลอด 3 เดือนในการร่วมสร้างบอร์ดเกมเป็นช่วงเวลาที่เราได้พัฒนาตัวเองในมุมที่ไม่คิดว่าเป็นไปได้ ทั้งการดีไซน์เกม การประยุกต์ใช้หลักการเกมมิฟิเคชันกับเนื้อหาประเภทต่าง ๆ การฝึกการวิเคราะห์ข้อมูลในเชิงสร้างสรรค์เพื่อส่งต่อความรู้ไปสู่ผู้อื่นในรูปแบบที่ซึมซับง่ายและสนุกสนาน นอกจากนี้ ยังทำให้เรารู้จักทำงานร่วมกับผู้อื่น และมีมุมมองที่กว้างขึ้นด้วยการเรียนรู้จากคณะกรรมการ ที่สำคัญเราได้เข้าใจถึงแกนปัญหาเรื่องน้ำ ที่โครงการตามแนวพระราชดำริของในหลวงรัชกาลที่ 9 พยายามแก้ไข” การจัดการน้ำ เป็นหนึ่งในเป้าหมายหลักของการออกแบบบอร์ดเกมในโครงการของขวัญจากพ่อ ซึ่งในปีที่ 3 ได้จัดขึ้นภายใต้หัวข้อ ‘ร่วมพัฒนา รักษ์ป่าอย่างยั่งยืน’ โดยมุ่งใช้บอร์ดเกมและหลักการเกมมิฟิเคชัน (Gamification) เป็นตัวกลางในการถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ เพื่อสานต่อความรู้ด้านเกษตรพอเพียงและการจัดการน้ำ ซึ่งเป็นหัวข้อการประกวดใน 2 ปีที่ผ่านมา ใครที่สนใจลองเล่นบอร์ดเกม Riverbank ผลงานของทีม Lunar Gravity จากโครงการ ของขวัญจากพ่อ ปีที่ 2 สามารถดาวน์โหลดบอร์ดเกมรูปแบบ Print & Play ได้ที่เว็บไซต์ www.seathailand.com/giftsfromdad และเกมนี้กำลังจะเปิดให้เล่นบน Android และ iOS เร็ว ๆ นี้ เพื่อต่อยอดกระจายความรู้ในวงกว้างมากยิ่งขึ้น ส่วนโครงการ ของขวัญจากพ่อ ปีที่ 3 ได้เปิดให้บุคคลที่สนใจสมัครเข้าร่วมโครงการไปเรียบร้อยแล้วเมื่อต้นเดือนกันยายน ปี 2562 โดยมีการเวิร์คชอปไปเมื่อ 21 กันยายน เพื่อตัดสินรอบชิงชนะเลิศ คัดเลือกผู้ชนะในการออกแบบบอร์ดเกม เพื่อคว้าเงินรางวัลรวมมูลค่า 270,000 บาท ในเดือนธันวาคม 2562 โครงการนี้ช่วยให้ทั้งกลุ่มผู้เข้าแข่งขันได้รับความรู้ที่สามารถนำไปปรับใช้ในการทำงานสาขาต่าง ๆ ได้จริง ได้ช่วยกลุ่มนักศึกษาให้ได้ประสบการณ์จริงจากการนำผลงานการแข่งขันไปพัฒนาต่อเป็นดิจิทัลบอร์ดเกม และสุดท้ายได้ส่งผ่านแนวคิดการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติจากพระราชดำริของในหลวงรัชกาลที่ 9 ผ่านสื่ออย่างบอร์ดเกมไปยังผู้เล่นอีกด้วย นอกจากเกม Riverbank จะได้รับการเผยแพร่ไปยังโรงเรียนที่ร่วมโครงการ ศูนย์การเรียนรู้ และร้านบอร์ดเกมต่าง ๆ รวมกว่า 100 แห่งแล้ว ภูมิยังคิดว่าบอร์ดเกมของเขาสามารถสื่อสารในระดับสากลได้ เลยนำเกมนี้ไปโชว์ในงานบอร์ดเกมที่ไต้หวัน ที่วงการบอร์ดเกมค่อนข้างมีขนาดใหญ่กว่าประเทศไทย ซึ่งเกมของเขาได้ผลตอบรับที่ดีเกินคาด ส่วนหนึ่งมาจากกระแสตื่นตัวด้านสิ่งแวดล้อมที่กำลังเป็นที่สนใจของคนไต้หวัน คนที่เข้ามาสอบถามส่วนใหญ่เป็นครูอาจารย์ หรือคนที่ทำงานด้านการศึกษา ถึงขนาดติดต่อขอซื้อ ซึ่งภูมิใช้โอกาสที่ชาวไต้หวันสนใจเกมนี้ สื่อสารประโยชน์ของโครงการตามแนวพระราชดำริของในหลวงรัชกาลที่ 9 ไปพร้อมกัน “บอร์ดเกมทำให้สนุกได้หมด แต่เราเน้นเป้าหมายที่การให้ความรู้ เลยเลือกใช้ธีมเรื่องการจัดการน้ำที่ทั้งสนุกและได้ความรู้มากขึ้น ตอนไปไต้หวัน เขาเล่นแล้วก็ถามว่าทำไมเราถึงทำให้ฝนตกได้เอง เราก็อธิบายว่ามันเป็นฝนเทียม ซึ่งเป็นโครงการในพระราชดำริของในหลวงรัชกาลที่ 9 เราอธิบายต่อได้ว่าประเทศไทยมีการแก้ไขปัญหาด้วยวิธีนี้ด้วย ผมเลยรู้สึกว่าโครงการนี้ไม่ได้มีประโยชน์เฉพาะในประเทศไทยเท่านั้น แต่มันได้ประโยชน์ไปทั่วโลก”