26 มี.ค. 2563 | 18:17 น.
ใครกันแน่? ที่คิดค้นเจลแอลกอฮอล์ล้างมือ
ในภาวะที่โควิด-19 กำลังระบาดอย่างรุนแรง ไม่เพียงแต่หน้ากากปิดจมูกปิดปากเท่านั้นที่เป็นที่ต้องการอย่างสูง เจลแอลกอฮอล์ล้างมือก็เป็นที่ต้องการไม่แพ้กัน เนื่องจากความสะดวก พกพาง่าย ใช้ล้างมือฆ่าเชื้อโรคได้ทันทีที่สัมผัสกับวัตถุต้องสงสัย ไม่ต้องวิ่งหาห้องน้ำ
ประเด็นที่น่าสนใจตามมาก็คือ ใครกันที่เป็นคนคิดค้นเจลแอลกอฮอล์ล้างมือ?
ในคอลัมน์ Mirror เรื่อง “รู้ลึก ‘เจลแอลกอฮอล์ล้างมือ’ อาวุธป้องกัน ‘โควิด 19’” บนเว็บไซต์ Thairath ให้ข้อมูลเบื้องต้นไว้ว่า
“‘เจลแอลกอฮอล์ล้างมือ' หรือ Hand sanitizer ที่จริงแล้วได้มีมานานตั้งแต่ปีคริสต์ศักราช 1966 หรือประมาณ 54 ปีมาแล้ว โดยถูกคิดค้นครั้งแรกโดยพยาบาลชาวอเมริกัน เชื้อสายเม็กซิกัน ชื่อ Lupe Hernandez"
จากข้อมูลทำให้รู้ว่า คนที่คิดค้นเจลแอลกอฮอล์ล้างมือชื่อว่า Lupe Hernandez เป็นพยาบาล (ไม่ปรากฏเพศที่แน่ชัด) ชาวอเมริกันเชื้อสายเม็กซิกัน คิดได้ตั้งแต่ปี 1966 แต่ก็ไม่ปรากฏว่า ข้อมูลนี้มีที่มาอย่างไร? น่าเชื่อถือแค่ไหน?
เมื่อลองค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมในสารานุกรมอย่าง Encyclopedia Britannica แม้จะมีหัวข้อเรื่อง Hand Sanitizer แต่ก็ไม่ปรากฏเนื้อหาในเรื่องประวัติผู้คิดค้น (สารานุกรมออนไลน์ฟรี ๆ อย่าง Wikipedia ก็ไม่มีเช่นกัน)
ข้อมูลบนอินเทอร์เน็ตเกี่ยวกับ Lupe Hernandez ในฐานะผู้คิดค้นเจลแอลกอฮอล์ก็พอมีอยู่ให้เห็น แต่ก็เป็นเว็บไซต์ที่ไม่ได้เป็นที่รู้จักในวงกว้างมากนัก เช่น HipLatina หรือ MITÚ ที่เขียนงานออกมารับสถานการณ์ระบาดของโควิด-19 พอดี
เว็บไซต์ที่น่าเชื่อถือหน่อยก็มี นั่นคือ The Guardian เว็บไซต์ข่าวจากเกาะอังกฤษ ในหัวข้อเรื่อง Hand sanitisers: saved by the gel? บทความที่เขียนตั้งแต่เดือนพฤษภาคม ปี 2012 ซึ่งไม่ได้เร่งเขียนเพื่อรับสถานการณ์โควิด-19 ผู้เขียนมีชื่อว่า ลอรา บาร์ตัน (Laura Barton) ซึ่ง บาร์ตันเล่าเรื่องในเชิงมุขปาฐะ หรือเรื่องเล่าปากต่อปากไม่มีหลักฐานยืนยันว่า
"ในปี 1966 นักศึกษาพยาบาลนามว่า Lupe Hernandez ได้ฝันถึงสารทำความสะอาดมือเป็นครั้งแรก เรื่องมีอยู่ว่า Hernandez นึกขึ้นได้ว่า หากใช้เจลเป็นตัวนำพาแอลกอฮอล์ เราก็จะสามารถทำความสะอาดมือได้ในสถานการณ์ที่เราไม่อาจเข้าถึงสบู่และน้ำอุ่นได้ เมื่อคำนึงถึงโอกาสในการทำประโยชน์ทางการค้า ทันทีที่ได้รู้เบอร์สายด่วนศูนย์นวัตกรรมจากโทรทัศน์ เธอ (she) ก็รีบโทรหาเพื่อติดต่อขอขึ้นทะเบียนสิทธิบัตร"
ถึงตรงนี้ทำให้เราได้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า Lupe Hernandez น่าจะเป็น “ผู้หญิง” และถ้าข้อมูลนี้เชื่อถือได้จริง เราก็จะน่าค้นหา “สิทธิบัตร” ที่เธอขอขึ้นทะเบียนเอาไว้ได้
แต่เมื่อลองไปค้นหาชื่อของเธอในฐานข้อมูลสิทธิบัตรที่ได้รับการขึ้นทะเบียนของสหรัฐฯ (บนเว็บไซต์ของสำนักงานสิทธิบัตรและเครื่องหมายการค้าแห่งสหรัฐฯ - United States Patent and Trademark Office) ก็หาได้ปรากฏชื่อของผู้ขึ้นสิทธิบัตรในนาม Lupe Hernandez แม้แต่รายการเดียว
ทางศูนย์ Lemelson Center แห่งสถาบัน Smithsonian (สถาบันวิจัยและการศึกษาภายใต้การดูแลของรัฐบาลสหรัฐฯ ที่มีพิพิธภัณฑ์และห้องสมุดในเครือข่ายมากมาย) ก็ได้รับคำถามมาจากสื่อมวลชนในฐานะเป็นศูนย์ข้อมูลเรื่องของนวัตกรรมว่า Lupe Hernandez นี่มีตัวตนจริงมั้ย? เป็นผู้คิดค้นเจลแอลกอฮอล์จริงรึเปล่า?
จอยซ์ เบดี (Joyce Bedi) จาก Lemelson Center จึงได้ชี้แจงเรื่องนี้ไว้ในบทความเรื่อง "Lupe Hernandez and the Invention of Hand Sanitizer"
จากการค้นคว้าของเบดี ในช่วงปี 1950 ถึง 1970 พบชื่อผู้ขึ้นทะเบียนสิทธิบัตรในนวัตกรรมที่มีความเชื่อมโยงกับเรื่องการทำความสะอาดมืออยู่ 2 ราย ทั้ง 2 ราย ไม่มีใครชื่อ Lupe Hernandez และคำว่า Sanitizer ที่ปรากฏในชื่อนวัตกรรมทั้ง 2 ชิ้น ก็ไม่ได้หมายถึง “สารเคมี” หากเป็น “เครื่องจักร” ที่ใช้มือใส่เข้าไปในเครื่องเพื่อทำการฆ่าเชื้อโรค ซึ่งมีเป้าหมายเป็นผู้ที่ทำงานในอุตสาหกรรมอาหารเป็นหลัก ไม่ใช่เจลแอลกอฮอล์แต่อย่างใด
นอกจากนี้ ความคิดเรื่องเจลแอลกอฮอล์ก็อาจมีมานานก่อนยุค 1960s เนื่องจากสิทธิบัตรของ วิลเลียม ซี. มัวร์ (William C. Moore) เลขที่ US Patent 2,054,989 ซึ่งออกเมื่อปี 1933 ในชื่อ “Compositions for Application to the Skin” (หรือ ส่วนผสมสำหรับใช้ทาผิว) มีความท่อนหนึ่งว่า "เป็นที่รู้กันมานานแล้วว่า 'เจลแอลกอฯ' (alcogels - เป็นการเรียก เจลแอลกอฮอล์ อย่างย่อ) นั่นสามารถทำได้" แต่เป้าหมายของมัวร์ในการผลิตส่วนผสมที่มีแอลกอฮอล์เป็นหลัก และเป็นสารที่ไม่อยู่ในสถานะของเหลวนั้น เป็นไปเพื่อใช้ในการนวดบำบัด ไม่ใช่เพื่อการฆ่าเชื้อโรค
ส่วนสิทธิบัตรว่าด้วยเจลแอลกอฮอล์สำหรับฆ่าเชื้อโรคโดยตรงก็มีเหมือนกัน คือสิทธิบัตรเลขที่ US Patent 4,956,170 แต่นั่นเป็นสิทธิบัตรที่ออกในปี 1990 ไม่ใช่ 1960 และผู้ขึ้นทะเบียนสิทธิบัตรก็ชื่อว่า แอนดรูว์ เอส. ลี (Andrew S. Lee) ไม่ใช่ Lupe Hernandez โดยถูกขึ้นทะเบียนในชื่อ “Skin Moisturizing/Conditioning Antimicrobial Alcoholic Gels.” (เจลแอลกอฮอล์ต่อต้านเชื้อโรคพร้อมปรับสภาพ/คืนความชุ่มชื้นให้ผิว)
ตอนหนึ่งของบทคัดย่อในเอกสารสิทธิบัตรฉบับนี้กล่าวว่า "นวัตกรรมนี้เกี่ยวข้องกับส่วนประกอบของเจลต่อต้านเชื้อจุลินทรีย์ที่มีแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบปริมาณสูง สำหรับใช้ในการฆ่าเชื้อโรคที่มือ โดยมีส่วนผสมของสารคืนความชุ่มชื้นและปรับสภาพผิวอย่างที่พบในโลชันทามือและทาผิวเพื่อรับมือกับผลกระทบจากแอลกอฮอล์ที่ทำให้ผิวแห้ง เจลนี้มีส่วนผสมของเอทานอล 60-75% สารทำให้เนื้อข้น 0.4-2%..."
ฟังดูแล้วสิทธิบัตรของ แอนดรูว์ เอส. ลี จึงเข้าเค้าคล้ายเจลแอลกอฮอล์ทามืออย่างที่ใช้ในปัจจุบันมากที่สุด แต่เจลแอลกอฮอล์ก็เป็นสิ่งที่น่าจะมีมานานแล้ว เพียงแต่มิได้นำมาใช้สำหรับการทามือฆ่าเชื้อโรค คนที่ควรได้เครดิตในฐานะผู้คิดค้นเจลแอลกอฮอล์ตัวจริง จึงน่าสงสัยว่าควรเป็นใครแน่?
ส่วนบุคคลต้องสงสัยอย่าง Lupe Hernandez นั้น นอกจากเบาะแสเชิงมุขปาฐะของ The Guardian แล้ว เบดีพบจิ๊กซอว์อีกส่วนบนเว็บไซต์ Answers.com ซึ่งมีผู้ตั้งคำถามว่า "Lupe Hernandez ยังมีชีวิตอยู่หรือไม่?"
และก็มีผู้ที่ใช้ชื่อว่า “Lupe Hernandez” เข้ามาตอบด้วยตนเองเมื่อเดือนตุลาคม 2012 หลังบทความของ The Guardian เผยแพร่ออกไปว่า
"ใช่ และผมเป็นผู้ชาย ผมให้ไอเดียนี้กับ CEO ของบริษัทไป และรอวันที่จะได้รับเครดิตนี้อยู่ ผมสามารถพิสูจน์ได้ว่ามันเป็นความคิดของผม ทั้งส่วนที่ว่าผมอธิบายไปอย่างไร และมันผลิตขึ้นมาได้อย่างไร
"ตอนนั้นผมเรียนอยู่ และได้คิดหาวิธีฆ่าเชื้อโรคเพื่อสุขลักษณะที่ดี และให้การทำงานในโรงพยาบาลสามารถทำได้รวดเร็วขึ้น เรื่องที่ว่าคนคิดเป็นผู้หญิงนั้นไม่จริง นั่นเป็นไปเพื่อประโยชน์ของบริษัท แต่มันก็โอเค เพราะไม่ใช่ผมแค่คนเดียวที่พัฒนามันขึ้นมา”
ลงชื่อ
"Lupe Hernandez BKSLFD,CA. 93313"
แต่ทั้งนี้ Answers.com เป็นแพลตฟอร์มที่ให้ใครต่อใครเข้ามาตอบก็ได้ และในข้อปฏิเสธความรับผิดข้อแรกของเว็บไซต์ก็คือ “ไม่ยืนยันความถูกต้องของข้อมูล” การรับฟังคำตอบบนเว็บไซต์ผู้อ่านจึงต้องพิจารณาชั่งน้ำหนักกันเอาเอง
