เชราร์ อุลลิเยร์: จากคุณครูสู่สุภาพบุรุษกุนซือผู้วางรากฐานฟุตบอลยุคใหม่ให้ลิเวอร์พูล

หากไม่มี เชราร์ อุลลิเยร์ วันนั้น “หงส์แดง” ลิเวอร์พูลในวันนี้ อาจไม่มีกุนซือชาวเยอรมันที่ชื่อ เจอร์เกน คลอปป์ และเหล่าสาวก “เดอะ ค็อป” อาจยังไม่ได้ครองถ้วยแชมป์พรีเมียร์ลีกสมัยแรก พร้อมผงาดขึ้นเป็นทีมฟุตบอลแถวหน้าของโลกในปัจจุบัน . จากความใฝ่ฝันจะเป็นคุณครู แต่จับพลัดจับผลูมาเป็นผู้จัดการทีมฟุตบอล เชราร์ อุลลิเยร์ กุนซือผู้ฉีกขนบธรรมเนียมมากมายในสโมสรเก่าแก่ “หงส์แดง” ลิเวอร์พูล ได้รับการยกย่องให้เป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลงมาสู่ถิ่นแอนฟิลด์ และพาทีมก้าวสู่ศตวรรษที่ 21 ด้วยศาสตร์และปรัชญาลูกหนังที่เป็นแบบฉบับเฉพาะตัว . ข่าวการเสียชีวิตหลังเข้ารับการผ่าตัดหัวใจของกุนซือชาวฝรั่งเศส วัย 73 ปี สร้างความโศกเศร้าเสียใจให้กับคนวงการลูกหนังไม่เฉพาะในถิ่นแอนฟิลด์ แต่รวมถึงแฟนบอลทั่วโลกที่ออกมาร่วมไว้อาลัย เนื่องจากอุลลิเยร์ ได้รับการชื่นชมทั้งความสามารถในเกมลูกหนัง และยังรวมถึงบุคลิกนิสัยส่วนตัว . เรื่องราวชีวิตและปรัชญาลูกหนังของ เชราร์ อุลลิเยร์ จึงเป็นสิ่งที่น่าติดตามเรียนรู้สำหรับคนรุ่นหลังต่อ ๆ ไป . เริ่มต้นอยากเป็นครูจู่ ๆ มาเตะบอล . เชราร์ อุลลิเยร์ มีชื่อเต็มว่า เชราร์ ปอล ฟรองซัวส์ อุลลิเยร์ เกิดวันที่ 3 กันยายน ค.ศ.1947 ที่เมืองเตอรอง ทางภาคเหนือของประเทศฝรั่งเศส ชีวิตในวัยเรียนของเขาตั้งใจจะจบไปเป็นคุณครู โดยเข้าศึกษาระดับปริญญาในวิชาภาษาอังกฤษที่มหาวิทยาลัยลีลล์ ในบ้านเกิด แต่เรียนไปได้แค่ปีเดียวก็ต้องลาออกมาหางานทำเพราะบิดาล้มป่วย . อย่างไรก็ตาม โชคชะตานำพาให้ อุลลิเยร์ ได้มาเยือนเมืองลิเวอร์พูล และสัมผัสมนตร์เสน่ห์ลูกหนังในถิ่นแอนฟิลด์ครั้งแรกตั้งแต่วัย 22 ปี เมื่อเขาลงเรียนต่อภาคสมทบ และถูกส่งไปฝึกงานเป็นผู้ช่วยครูในประเทศอังกฤษ ที่โรงเรียนอัลซอป ไฮสคูล ในเมืองลิเวอร์พูล และที่แห่งนี้เองที่เปิดโอกาสให้ อุลลิเยร์ ได้ลงฟาดแข้งในฐานะนักเตะสมัครเล่นตำแหน่งศูนย์หน้าตัวเป้าของทีมท้องถิ่น . หลังกลับมาทำงานต่อในฝรั่งเศส เป็นผู้ช่วยครูใหญ่โรงเรียนแห่งหนึ่งจนถึงอายุ 26 ปี อุลลิเยร์ ที่หลงรักมนตร์เสน่ห์ลูกหนัง ถูกชักชวนให้มาทำงานประจำในฐานะนักเตะควบตำแหน่งผู้จัดการทีม เลอ ตูเกต์ สโมสรเล็ก ๆ ในลีกล่างของฝรั่งเศส ก่อนจะขยับมารับบทเฮดโค้ชเต็มตัวกับทีม นูซ์ ลีส์ มีนส์ ในดิวิชั่น 5 และพาทีมเลื่อนชั้นขึ้นไปได้ถึงดิวิชั่น 2 จนมีชื่อเสียงโด่งดัง . ปี 1982 อุลลิเยร์ ย้ายมาคุม ล็องซ์ และพาทีมเลื่อนสู่ลีกเอิงในดิวิชั่นสูงสุดได้สำเร็จ แถมยังคว้าตั๋วยุโรปไปแข่งยูฟ่าคัพได้ในฤดูกาลแรกที่ขึ้นชั้นมา ทำให้ ปารีส แซงต์ แชร์กแมง สโมสรยักษ์ใหญ่ในลีกเอิงเห็นศักยภาพ ดึงตัวมาร่วมทัพในปี 1985 และเขาก็พา “เปแอสเช” คว้าแชมป์ลีกเอิงได้ทันทีในปีต่อมาแบบไม่ทำให้ผิดหวัง . พาเยาวชนฝรั่งเศสคว้าแชมป์ยุโรป . พัฒนาการของความสำเร็จดังกล่าวทำให้สมาคมฟุตบอลฝรั่งเศส คว้าตัวไปเป็นผู้อำนวยการฝ่ายเทคนิคดูแลทีมชาติชุดเยาวชน ก่อนจะดันขึ้นเป็นกุนซือทีม “ตราไก่” ชุดใหญ่ในปี 1992 แต่ปีถัดมา อุลลิเยร์ ก็ต้องอำลาเก้าอี้กุนซือทีมชาติฝรั่งเศสชุดใหญ่ก่อนเวลาอันควร เพราะไม่สามารถพาทีมผ่านรอบคัดเลือกไปเล่นฟุตบอลโลก 1994 รอบสุดท้ายที่สหรัฐอเมริกา . อย่างไรก็ตาม แม้ไม่ได้คุมทีมชาติชุดใหญ่ แต่สมาคมฟุตบอลฝรั่งเศส ยังไว้ใจให้ทำทีมเยาวชนต่อไป จนเป็นที่มาของการพาฝรั่งเศสชุดอายุไม่เกิน 18 ปี คว้าแชมป์ยุโรปในปี 1996 และนักเตะดาวรุ่งหลายคนในชุดนั้น อาทิ เดวิด เทรเซเกต์ และ เธียร์รี อองรี ได้กลายเป็นกำลังสำคัญในทีมตราไก่ชุดใหญ่ และก้าวไปคว้าแชมป์โลกมาครองได้ในฟุตบอลโลก 1998 ที่จัดในบ้านของตนเอง . ปรัชญาการทำทีมโดยเน้นการวางรากฐานตั้งแต่บอลเยาวชน และใช้แทคติกการฝึกซ้อม ดูแลโภชนาการ และแผนการเล่นสมัยใหม่ที่เน้นเอนเตอร์เทนแฟนบอล ทำเกมรุก-รับอย่างรวดเร็ว เพรสซิ่งกดดันแย่งบอลตั้งแต่ในแดนคู่ต่อสู้ และมีวิธีโจมตีคู่แข่งที่หลากหลาย คือ เอกลักษณ์ของ เชราร์ อุลลิเยร์ และเป็นที่มาของการถูกดึงตัวมาในถิ่นแอนฟิลด์ เพื่อกอบกู้ชื่อเสียงและผลงานอันย่ำแย่ของทีมเก่าแก่แห่งเกาะอังกฤษในปลายยุค 90 . ฉีกกฎเกณฑ์เก่าเข้าถิ่นแอนฟิลด์ . การแต่งตั้ง เชราร์ อุลลิเยร์ ถือเป็นการฉีกธรรมเนียมปฏิบัติที่มีมานับร้อยปีของ “หงส์แดง” ลิเวอร์พูล เพราะเขากลายเป็นผู้จัดการทีมชาวต่างชาติคนแรก ที่มาจากดินแดนนอกเครือจักรภพซึ่งไม่พูดอังกฤษเป็นภาษาแม่ และนับเป็นผู้กรุยทางให้กุนซือต่างชาติคนอื่น ๆ เข้ามาพาทีมประสบความสำเร็จในเวลาต่อมา ไม่ว่าจะเป็น ราฟาเอล เบนิเตซ ชาวสเปนที่คุมลิเวอร์พูลต่อจากเขา และคว้าแชมป์ยูฟ่าแชมเปียนส์ลีกแรกรับสหัสวรรษใหม่ได้ในปี 2005 ก่อนที่ เจอร์เกน คลอปป์ กุนซือชาวเยอรมันคนปัจจุบัน จะเข้ามานำโทรฟีแชมป์พรีเมียร์ลีกถ้วยแรกมาตั้งในถิ่นแอนฟิลด์ได้สำเร็จในปี 2020 . อย่างไรก็ตามกว่าจะมาถึงจุดนี้ อุลลิเยร์ ต้องพิสูจน์ตัวเองมากมาย เพราะก่อนที่ลิเวอร์พูลจะยอมให้เขาคุมทีมเต็มตัว สโมสรยังกล้า ๆ กลัว ๆ ที่จะลองของใหม่ และเป็นที่มาของการนำระบบกุนซือคู่กลับมาใช้ครั้งแรกในรอบ 100 กว่าปี โดยให้อุลลิเยร์ เป็นผู้จัดการทีมคู่กับ รอย อีแวนส์ ที่นั่งเก้าอี้มาก่อน ทว่า แผนนี้ไม่ได้ผลเพราะ อีแวนส์ ขอลาออกหลังทำงานคู่กันได้แค่ 3 เดือน . “มันคือสิ่งที่ไม่มากหรือน้อยไปกว่าคำว่าเป็นไปไม่ได้ คุณใช้คนสองคนพยายามทำงานในหน้าที่เดียวกัน ทุกสิ่งเกี่ยวกับฟุตบอลมันคือเรื่องความคิดเห็น และหลายสิ่งหลายอย่างที่แตกต่างกัน นั่นคือเหตุผลว่าทำไมผมถึงเดินจากไปในเวลานั้น” อีแวนส์ ย้อนรำลึกความหลัง . “แต่ผมก็ไม่เคยถือเรื่องนั้นมาต่อต้านเชราร์นะ เขาเข้ามาทำงาน และก็ทำผลงานได้ดีทีเดียว ครั้งสุดท้ายที่ผมเจอเขาประมาณ 12 เดือนก่อนที่ไอร์แลนด์ เราก็พูดคุยกันดี เขาคืออีกหนึ่งตำนานของลิเวอร์พูลที่ลาจากโลกนี้ไป” อดีตกุนซือคู่ในถิ่นแอนฟิลด์ให้สัมภาษณ์หลังทราบข่าวการเสียชีวิตของ อุลลิเยร์ . ผ่าตัดลิเวอร์พูลรับศตวรรษใหม่ . หลังการลาออกของ รอย อีแวนส์ ทำให้ อุลลิเยร์ ได้กุมบังเหียนเป็นผู้จัดการทีมคนเดียวเต็มตัว เขาเข้ามาสร้างความเปลี่ยนแปลงมากมายในสไตล์การเล่นของลิเวอร์พูล สลายแก๊ง “สไปซ์บอย” ที่ขึ้นชื่อเรื่องความหย่อนยานด้านวินัย ด้วยการปล่อยตัว พอล อินซ์, เดวิด เจมส์, เจสัน แมกคาเทียร์ รวมถึงสตีฟ แม็คมานามาน ออกจากทีมไป และซื้อนักเตะใหม่ที่เป็นกำลังหลักเข้ามาอย่าง ซามี ฮูเปีย, ดีทมาร์ ฮามันน์ และวลาดิเมียร์ ซมิเซอร์ . “ปรัชญาของผมก็คือ สโมสรมีความสำคัญมากกว่าใครคนใดคนหนึ่ง” อุลลิเยร์ กล่าว . อุลลิเยร์ เน้นย้ำเรื่องวินัย และความเป็นมืออาชีพ ก่อนเขาเข้ามา นักเตะอังกฤษหลายคนยังคงติดนิสัยชอบปาร์ตี้ ดื่มเหล้า และเข้านอนดึกหลังฝึกซ้อม ซึ่งกุนซือชาวฝรั่งเศสบอกว่า พฤติกรรมเหล่านี้ใช้ไม่ได้กับการเล่นฟุตบอลสมัยใหม่ที่ต้องใช้พละกำลังมากขึ้น ดังนั้น โภชนาการ การดูแลร่างกายและได้รับการพักผ่อนอย่างเพียงพอ จึงเป็นหัวใจสำคัญของความสำเร็จบนเส้นทางลูกหนังยุคนี้ . นอกจากนี้ อุลลิเยร์ยังให้ความสำคัญกับสนามฝึกซ้อม เขาเข้ามาปรับปรุงพลิกโฉมเมลวูด ซึ่งเป็นสนามซ้อมหลักของทีมให้มีความทันสมัย และเน้นการผลักดันนักเตะเยาวชนในอะคาเดมีให้ขึ้นมาเสริมทัพนักเตะชุดใหญ่ หนึ่งในนั้น คือ สตีเวน เจอร์ราร์ด . อุลลิเยร์ ถือเป็นผู้ปลุกปั้น สตีวีจี จนกลายเป็นสุดยอดมิดฟิลด์คนหนึ่งของอังกฤษ และของโลก โดยเขาเห็นแววผู้นำ และดันเจอร์ราร์ด ขึ้นมาซ้อมกับทีมชุดใหญ่ตั้งแต่อายุ 17 ปี ส่งลงสนามนัดแรกกับ “หงส์แดง” ชุดใหญ่ในเกมพรีเมียร์ลีกนัดปะทะแบล็คเบิร์น โรเวอร์ส เมื่อปี 1998 และเดือนตุลาคม 2003 แต่งตั้ง เจอร์ราร์ด เป็นกัปตันทีมชุดใหญ่ครั้งแรกตั้งแต่อายุเพียง 23 ปี . เคล็ดลับยกระดับเพลงเตะ . อุลลิเยร์ เคยพูดถึงเคล็ดลับการพัฒนาฟุตบอลให้กับประเทศเล็ก ๆ อย่างเบอร์มิวดา ฟังว่า สิ่งแรกที่ต้องทำ คือ การพัฒนาโค้ช เพราะยิ่งมีโค้ชเก่ง ๆ มากเท่าไร ก็จะมีนักเตะที่เก่งขึ้นมากเท่านั้น . จากนั้นจึงแนะนำให้พัฒนาผู้เล่นตั้งแต่ระดับเยาวชน “นี่คือเหตุผลที่ทำไมประเทศเล็ก ๆ ต้องเน้นมากตั้งแต่ต้นกับผู้เล่นอายุ 10-15 ปี หากคุณทำได้ดีกับผู้เล่นอายุระดับที่ว่ามา คุณก็มีแนวโน้มที่จะได้ผู้เล่นที่ดีขึ้น” . “อันดับแรกคุณต้องจับนักเตะที่ดีที่สุดมาอยู่ด้วยกัน ทำงานร่วมกัน อย่างน้อย ๆ ก็ฝึกซ้อมร่วมกัน เพราะเมื่อคุณได้ซ้อมกับคนเก่ง ๆ ตัวคุณเองก็จะเก่งขึ้นด้วย” . “เรื่องที่สองซึ่งแย่หน่อยนะนั่นคือ คุณต้องออกเดินทางไปต่างแดน คุณต้องหาสปอนเซอร์เพื่อช่วยพาไปสเปน ฝรั่งเศส หรือตุรกี นั่นคือสิ่งที่ทีมในตะวันออกกลางกำลังทำกันเพราะพวกเขามีเงิน คุณต้องมีการติดต่อเพื่อไปเล่นกับทีมอื่น ๆ ด้วย” กุนซือชาวฝรั่งเศสซึ่งได้รับการยกย่องเรื่องปรัชญาความรู้ด้านศาสตร์ลูกหนังกล่าว . อุลลิเยร์ คุมลิเวอร์พูลอยู่นาน 6 ปี ตั้งแต่ 1998-2004 เขาพา “หงส์แดง” คว้าแชมป์รวม 6 โทรฟี โดยความสำเร็จที่ถูกพูดถึงมากที่สุด คือ การสร้างประวัติศาสตร์คว้า “ทริปเปิลแชมป์” หรือเป็นแชมป์ได้ 3 รายการภายในฤดูกาลเดียวในซีซั่น 2000-01 ซึ่งประกอบด้วยแชมป์ลีกคัพ, เอฟเอคัพ, และยูฟ่าคัพ . ส่วนผลงานในพรีเมียร์ลีก เขาพาทีมทำได้ดีที่สุดแค่รองแชมป์ในฤดูกาล 2001-02 โดยจบอันดับ 2 ด้วยคะแนนน้อยกว่า อาร์เซน่อล 7 แต้ม แต่นับเป็นกุนซือที่ทำผลงานได้ดีที่สุดตลอดกาลอันดับที่ 8 ในประวัติศาสตร์สโมสร คุมทีมลงเล่นทั้งหมด 325 นัด ชนะ 167 นัด หรือคิดเป็น 51.38% . โหมงานจนแย่และอำลาวงการกุนซือ . หลังก้าวลงจากตำแหน่งผู้จัดการทีมลิเวอร์พูล เชราร์ อุลลิเยร์ ยังคงทำผลงานได้ดี ด้วยการย้ายกลับไปคุมทีม ลียง ในบ้านเกิด และพา ลียง คว้าแชมป์ลีกเอิงได้ 2 สมัยในปี 2006 และ 2007 ก่อนได้รับแต่งตั้งให้กลับไปเป็นผู้อำนวยการฝ่ายเทคนิกทีมชาติฝรั่งเศส และหวนกลับมาอังกฤษ คุมทีมแอสตัน วิลล่า ลงเล่นฤดูกาล 2010-11 แต่รับงานได้เพียงไม่ก็เดือนก็ต้องอำลาอาชีพกุนซือข้างสนามไปอย่างถาวร เนื่องจากปัญหาสุขภาพ . อุลลิเยร์ มีปัญหาโรคหัวใจตั้งแต่คุมทีมในลิเวอร์พูล เนื่องจากเป็นคนทำงานหนัก มักทำงานแต่ละวันยาวนานถึง 16 ชม. และบางทีก็นอนหลับพักผ่อนเพียงคืนละ 3 ชม.เท่านั้น เขาเคยหมดสติจนต้องนำตัวเข้าผ่าตัดหัวใจฉุกเฉิน ระหว่างพักครึ่งในการคุมทีมลิเวอร์พูล เจอกับลีดส์ ยูไนเต็ด เมื่อวันที่ 13 ตุลาคม 2001 และเป็นเหตุผลให้ต้องหยุดพักงานคุมทีมข้างสนามไปนาน 5 เดือน . อย่างไรก็ตาม อุลลิเยร์ ได้รับคำชื่นชมเรื่องความเป็นกุนซือใจเย็น มาดสุขุม และคอยให้ความช่วยเหลือสนับสนุนลูกทีมเสมอ . สุภาพเป็นมิตรกับทุกคน . “เขาคือคนพิเศษ ไม่เฉพาะแค่เรื่องฟุตบอล มันเกี่ยวกับเรื่องความเป็นมนุษย์ด้วย เขาเปิดประตูห้องต้อนรับเสมอ เขามีความอบอุ่นอยู่ในตัว ซึ่งเมื่อคุณได้คุยกับเขาแล้ว มันทำให้รู้สึกเหมือนมีคุณค่านับล้านดอลลาร์เลยทีเดียว” คริส เคิร์กแลนด์ อดีตผู้รักษาประตู “หงส์แดง” เล่าถึงการได้ทำงานร่วมกับ อุลลิเยร์ ในถิ่นแอนฟิลด์ . “เขามีความสุขุมมาก ผู้จัดการทีมบางคนชอบตวาดดุด่าโวยวาย แต่เขามักใช้เวลา 2-3 นาที ระงับอารมณ์ตนเองให้ได้ก่อนเข้ามาในห้องแต่งตัว และทันทีที่เขาเข้ามา ห้องแต่งตัวก็เงียบกริบ และทุกคนก็รับฟังสิ่งที่เขาพูด” เคิร์กแลนด์ เล่าต่อไปว่า “เขา (อุลลิเยร์) เป็นคนสุขุมเยือกเย็น หากคุณกำลังพ่ายแพ้ เขาจะบอกว่า เขาอยู่เคียงข้างคุณ และบอกให้คุณเชื่อใจในกันและกัน คุณต้องได้อยู่ตรงนั้นเพื่อซาบซึ้งถึงความพิเศษของการสนทนากันในทีม และ 9 ใน 10 ครั้งมันได้ผล” . ไม่เฉพาะกับลูกทีม เซอร์ อเล็กซ์ เฟอร์กูสัน อดีตกุนซือทีมคู่ปรับตลอดกาลอย่าง “ปีศาจแดง” แมนเชสเตอร์ ยูไนเต็ด ยังชื่นชมในความเป็นสุภาพบุรุษของ เชราร์ อุลลิเยร์ . “เชราร์กลายเป็นเพื่อนที่ดีจริง ๆ ระหว่างที่เขาคุมลิเวอร์พูล เรายังคงเป็นมิตรที่ดีต่อกันหลังจากเขาย้ายออกไป และเขาเป็นมิตรที่ยิ่งใหญ่ที่มีเสมอมา . “เขามีความรู้เรื่องฟุตบอลที่น่าทึ่ง ซึ่งได้มาระหว่างที่เขาประกอบอาชีพหลากหลายและระยะเวลายาวนาน ตอนเราเจอกันในการแข่งขันยูฟ่า หรือตามงานอื่น ๆ เรามักคุยกันสนุกสนานบ่อยครั้ง เขาเป็นเพื่อนที่ดีเสมอ และผมจะคิดถึงเขาอย่างจับใจ เขาคือสุภาพบุรุษที่แท้จริง” เฟอร์กี้ ที่มีบุคลิกโมโหร้าย แตกต่างกันสุดขั้ว กล่าวไว้อาลัยให้กับอดีตกุนซือของทีมคู่รักคู่แค้นผู้จากไป . สำหรับชีวิตส่วนตัวของ เชราร์ อุลลิเยร์ เขาแต่งงานกับภรรยาชื่อ อิสซาเบล และมีลูกชายด้วยกัน 2 คน . ผลงานความสำเร็จ และการเปลี่ยนแปลงวงการลูกหนังที่ทำไว้ ทำให้เขาได้รับรางวัลเชิดชูเกียรติจากทั้งในฝรั่งเศส บ้านเกิด และที่อังกฤษ ก่อนเสียชีวิตลงเมื่อวันที่ 14 ธันวาคม 2020 จากอาการหัวใจล้มเหลว . ...ทิ้งไว้เพียงความทรงจำ และปรัชญาลูกหนังให้คนรุ่นหลังได้ศึกษา จากชายผู้ชื่นชอบการสอน และให้คำปรึกษา สู่สุภาพบุรุษผู้จัดการทีมที่เข้ามาสร้างรอยยิ้ม และความสุขให้กับวงการกีฬา นำพาฟุตบอลก้าวสู่โลกในศตวรรษใหม่ได้อย่างแท้จริง