16 ส.ค. 2564 | 15:27 น.
Joy Division: ‘ก่อนรักและความตายจะแยกเรา’ แก๊งเด็กหนุ่มจากสลัม กับเกือบ 3 ปีที่บุกเบิกแนวดนตรีแขนงใหม่ ‘Post-punk’
“Joy Division คือวงดนตรีอังกฤษที่เขียนและบันทึก 43 เพลง ขึ้นแสดงมากกว่า 120 โชว์ ในระยะเวลาเพียง 29 เดือน ระหว่างปี 1978 - 1980”
เหล่านี้คือสังเขปโดยย่อของวง Joy Division ที่เขียนไว้ในทวิตเตอร์ของวง ซึ่งนับว่าบรรยายความ ‘บ้าดนตรี’ และ ‘คลั่งเวที’ ของเด็กหนุ่มสมาชิกวงนี้ได้เป็นอย่างดี เว้นแต่ fact อีกสองข้อที่ไม่ได้ถูกระบุไว้ อย่าง 1. แม้จะมีอายุวงเพียง 2 ปี 5 เดือน แต่ Joy Division นั้นถูกยกให้เป็นหัวเรือแรกของแนวดนตรี ‘Post-punk’ และ 2. หลัง 2 ปี 5 เดือนพ้นผ่าน สิ่งที่ ‘tear apart’ วงนี้ออกจากกันไม่ใช่การทุ่มทะเลาะใด ๆ แต่คือความตายของ ‘เอียน เคอร์ติส’ (Ian Curtis) ฟรอนต์แมน นักร้องนำ และนักแต่งเพลงประจำวง
จากเด็กจน ๆ ในชุมชนแออัด Joy Division วงโพสต์พังก์สายดาร์กและเศร้าได้มารวมตัวกัน เพื่อเปลี่ยนโฉมหน้าหนึ่งของโลกดนตรีไปตลอดกาล
Sex Pistols เป็นเหตุ: ก่อตั้งวงพังก์ชื่อWarsaw
เติบโตอย่างยากไร้ในเมืองแมนเชสเตอร์ ‘ปีเตอร์ ฮุค’ (Peter Hook) และ ‘เบอร์นาร์ด ซัมเนอร์’ (Bernard Sumner) คือสองเพื่อนซี้ชนชั้นแรงงานที่ไม่ได้เรียนดนตรี แต่มีโอกาสได้รับชมการแสดงของ ‘Sex Pistols’ วงพังก์ร็อกสัญชาติอังกฤษในค่ำคืนหนึ่ง
“สิ่งที่ Sex Pistols เป็น ทำให้เรากระหาย ทำให้คิดว่าชนชั้นแรงงานที่ดูไม่มีอนาคตและไม่ใช่นักดนตรีก็อาจจะสร้างเสียงเพลงได้”
แม้ Sex Pistols จะประสบความสำเร็จไม่ใช่น้อยถ้ามองจากยุคปัจจุบัน แต่ตอนที่พวกเขาขึ้นเล่นที่แมนเชสเตอร์เมื่อเดือนมิถุนายน ปี 1976 สิ่งที่กระตุกต่อมฝันของฮุคและซัมเนอร์กลับไม่ใช่ความไพเราะหรือ ‘สุดจัด’ ของดนตรี แต่เป็นความ ‘เละเทะ’ ของซาวนด์ที่พวกเขาได้ยิน
ฮุคได้ขยายความไว้ในหนังสือ This Searing Light, The Sun and Everything Else ว่า
“ผมไม่เคยเห็นอะไรที่โกลาหล น่าตื่นเต้น และแหกคอกขนาดนั้นมาก่อน เสียงดนตรีเละเทะ วายป่วง พวกเขาบ้าคลั่ง ขว้างและโยนทุกอย่าง จากนั้นผมจึงคิดขึ้นมาว่า เราก็ทำแบบนั้นได้นี่”
แล้วซัมเนอร์ก็เสริมว่า “มันเหมือนกับว่าคุณไม่ต้องเล่นดนตรีเก่ง เจ๋ง หรือเป็นอัจฉริยะอะไรหรอก ที่คุณต้องทำก็แค่เล่นคอร์ดสามคอร์ด เขียนเพลง ตั้งวง มันก็แค่นั้น”
เมื่อไฟฝันถูกจุดติด ฮุคและซัมเนอร์ยืมเงินแม่ซื้อเครื่องดนตรี เปิดหนังสือ How To Play Rock‘n’Roll Guitar ของ ปาล์มเมอร์ ฮิวส์ (Palmer Hughes) และเสียบสายกีตาร์เข้ากับลำโพงตัวเก่าของยายต่างแอมป์ แม้จะถูกยายเอาไม้กวาดไล่ตีไปทั่วบ้าน ฮุคและซัมเนอร์ก็ได้พบเคอร์ติสระหว่างรับชมการแสดงของ Sex Pistols ครั้งถัดมา และไม่ช้าเด็กหนุ่มบุคลิก ‘พังก์’ สวมเสื้อที่เขียนคำ ‘hate’ ตัวสีส้มอยู่ด้านหลังก็กลายเป็นส่วนหนึ่งของวง ตามมาด้วย ‘สตีฟ บราเธอร์เดล’ (Steve Brotherdale) มือกลอง พวกเขาก่อตั้งวง ‘Warsaw’ ขึ้น โดยมีที่มาจากเพลง ‘Warszawa’ ของเดวิด โบวี และเริ่มเวทีแรกนับจากเดือนพฤษภาคมปีถัดมา
Joy Division: ชื่อชวนฝันไม่อาจซ่อนความโหดร้าย
ปี 1978 เพราะชื่อวง ‘Warsaw’ ดันไปคล้ายกับวงพังก์จากลอนดอนอย่าง ‘Warsaw Pakt’ พวกเขาจึงเปลี่ยนมัน ไล่เลี่ยกับการลาออกของบราเธอร์เดล และการเข้ามาของ ‘สตีเฟน มอร์ริส’ (Stephen Morris) มือกลองคนใหม่ ‘Joy Division’ ถูกหยิบมาใช้เป็นชื่อถัดไป
มีคำว่า ‘Joy’ หรือ ‘ความหฤหรรษ์’ ปรากฏอยู่ในชื่อ Joy Division แต่ความเริงรื่นนั้นกลับไม่มีอยู่จริงในเสียงดนตรีของพวกเขา ที่ทั้งเปลี่ยวดาย เคว้งเหงา และมักเล่าถึงความโศกเศร้าเป็นหลัก เพราะจริง ๆ แล้ว Joy Division อันแปลว่า ‘แผนกหรรษา’ นั้นไม่ใช่ชื่อที่ตั้งขึ้นมาเปล่า ๆ แต่มันคือชื่อของหน่วยที่มีอยู่จริงครั้งที่นาซีครองเยอรมัน เป็นแผนกของหญิงสาวในค่ายกักกันที่ถูกบังคับ ขู่ขืนใจให้ทอดกายและบำเรอกามแก่นายทหารนาซีนั่นเอง
สมาชิกวง Joy Division เริ่มจากการไม่รู้ภาษาดนตรี พวกเขาไปได้ไม่ดีในฐานะวงคัฟเวอร์ ตามที่สองตัวตั้งตัวตี - มือกีตาร์และเบสของวงพูด “เราจำเป็นต้องทำเพลงของตัวเอง เพราะมีแค่พวกมันที่จะทำให้เราได้ปล่อยของได้เต็มที่”
เสียงกีตาร์เวิ้งว้างของวงค่อยพัฒนา เสียงกลองของมอร์ริสที่แต่เดิมเคยเล่นให้วงโฟล์กก็ค่อย ๆ เข้าที่ เสียงเบสของฮุคคือซิกเนเจอร์ ส่วนเสียงร้องต่ำพร่า เนื้อเพลงเจือหม่น และท่าเต้นกระตุกตัวเหมือนคนชักของเคอร์ติสก็กลายเป็นหัวใจหลักของวงตลอดระยะเวลา 2 ปีเศษ กับมากกว่า 120 เวทีที่พวกเขาขึ้นโชว์
ชีวิตสั้นเสียงดนตรียืนยาว: เรื่องราวของฟรอนต์แมนผู้แขวนคอตายในอายุ 23 ปี
“เราไม่ทันรู้ตัวถึงสัญญาณอันตราย ไม่รู้สักนิดว่าเขาจะจากไป เราพยายามจะช่วยเขาเท่าที่ทำได้ แต่ทันทีที่เราละสายตา เขาก็จะกลับไปจมอยู่ที่เดิม”
แม้เสียงร้องของเคอร์ติสจะหม่นและเศร้า และในสายตาเรา - ผู้รับฟังเนื้อร้องนั้นในวันที่เขาไม่อยู่ ย่อมรู้ว่าทุกถ้อยคำของ Joy Division นั้นบรรจุเรื่องราวของผู้เขียน แต่ในวันนั้นไม่มีใครในวงจะทันฉุกใจคิด แม้แต่ ‘เดบอราห์’ (Deborah) ภรรยาของเคอร์ติสก็ไม่ทันได้เอะใจ “ฉันไม่คิดว่าเขาจะขอความช่วยเหลือด้วยการแต่งเพลงให้คนอื่นฟัง” เธอบอก
ในสายตาของคนรอบตัว เอียน เคอร์ติส เป็นเด็กหนุ่มธรรมดา - มีอีกอาชีพเป็นพนักงานจัดหางานสำหรับผู้พิการ อายุสิบเก้าตอนแต่งงานกับเดบอราห์ อายุยี่สิบตอนเข้าร่วมวงดนตรี อายุยี่สิบสองตอนมีลูกสาวคนแรก นอกใจภรรยาไปกิ๊กกับหญิงสาวชาวเบลเยียม และได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคลมชักในช่วงเวลาไล่ ๆ กัน
นอกจากเสียงต่ำชวนเหงาที่ฟังแปลกหู ซิกเนเจอร์ของเคอร์ติสคือการขยับตัวเต้นเหมือนชัก และหลายครั้งที่โรคลมบ้าหมูทำให้เขาชักจริง ๆ เต้น ชัก ชก และต่อยกำแพง บางครั้งเป็นส่วนหนึ่งของการแสดง แต่บางครั้งก็ไม่ เมื่อเขาชักจนล้มลงไปกับพื้นเวที แสงและสีบนนั้นส่งผลกับอาการป่วยของเคอร์ติส และการกินยาตามแพทย์สั่งก็ทำให้เขาพบความลำบากที่คนอื่นยากจะเข้าใจ แต่ถึงอย่างนั้นเคอร์ติสก็ยังเป็นคนแบบที่เพื่อนร่วมวงจะพูดถึงว่า
“เขาไม่เคยพูดว่าทำไม่ได้ ถ้าเรามีงานแสดงคืนวันศุกร์ เขาจะไม่พูดว่าเขาแสดงไม่ได้ แต่เขาจะบอกว่า เอาสิ คืนวันศุกร์นะ ไปลุยกันเถอะ
“เอียน (เคอร์ติส) ต้องเป็นนักแสดงที่เก่งมาก ๆ ถึงซ่อนความทุกข์ของเขาให้พ้นจากเราได้ทั้งหมด”
เขาสุภาพ เข้ากับคนง่าย เป็นเพื่อนที่ดี แม้จะมีบางทีที่เขาฉุนเฉียว โมโหร้ายราวเปลี่ยนเป็นคนละคน นอกจากนั้นเขายังมีความสามารถทางดนตรี เคอร์ติสสร้างสรรค์และแชร์มันกับเพื่อนร่วมวงอย่างเป็นปกติ จนไม่มีใครคาดคิดถึงความนัยของ ‘Disorder’, ‘She’s Lost Control’ และ ‘Love Will Tear Us Apart’ ที่เขาเขียน
“หลายคนมักมองว่าความตายของเอียนเหมือนการจากไปของเคิร์ต โคเบน แห่งวง Nirvana แต่อันที่จริงแล้วมันต่างออกไป”
แม้จะมีแฟนเพลงที่ชื่นชอบเพลงพวกเขาชนิดถวายชีวิต แต่ Joy Division ก็ยังไม่ใช่วงดังในช่วงเวลาดังกล่าว แม้ในการแสดงครั้งท้าย ๆ ของพวกเขาก็ยังมีคนเข้าชมแค่ไม่ถึงสองร้อย “เวลาที่เราหมดหวัง เอียนเป็นคนแรกที่พูดขึ้นมาว่าเราจะดังคับฟ้า เราจะดังในอเมริกา บราซิล เราจะดังไปทุกที่”
แต่ท้ายที่สุด เคอร์ติสก็เลือกจบชีวิตของตนก่อนหน้าการไปทัวร์อเมริกาครั้งแรกเพียงคืนเดียว - กลางวันเขาอยู่กับเพื่อนร่วมวงอย่างเป็นปกติ กลางคืนก่อนเข้านอน เดบอราห์ผู้ภรรยาเห็นเขานั่งจ่อมอยู่กับโซฟาตามปกติ เช้าวันรุ่งขึ้น ร่างของเคอร์ติสแขวนกับเชือก เครื่องเล่นไวนิลเล่นค้างไว้ที่แผ่นเสียง ‘The Idiot’ ของ อิกกี ป็อป (Iggy Pop) - เอียนจากไป และทิ้งเพลง ‘Love Will Tear Us Apart’ ไว้ให้กลายเป็นเพลงที่ดังที่สุดของวง
และรักจะพรากเรา
‘Love Will Tear Us Apart’ เปรียบเหมือนจดหมายบอกเลิกจากเคอร์ติสถึงเดบอราห์ มันถูกเขียนขึ้นในช่วงที่ชีวิตรักของเขามาถึงทางตัน กระนั้น มันก็กลายเป็นจดหมายบอกลาที่เคอร์ติสทิ้งทวนไว้กับผู้คนในขณะเดียวกัน
“เพลงนี้แปลกมาก” ฮุคบอก “เพราะเนื้อเพลงมันโคตรดาร์ก แต่ก็โคตรกระปรี้กระเปร่า ไม่มีเพลงไหนใน Joy Division เป็นแบบนั้น คนฟังจะคึกเป็นบ้าตอนเราเล่นมัน ทั้งที่เนื้อหามันโคตรหม่นเลย”
ครั้งเริ่มก่อตั้งวง Joy Division สมาชิกทั้ง 4 เคยตกลงกันว่าวงนี้จะดำเนินต่อไม่ได้หากขาดใครไปแม้เพียงสักคน ดังนั้น อายุวงดนตรีที่ถือเป็นหัวเรือใหญ่ของขบวน Post-punk จึงถูกความตายของเคอร์ติสยุติไว้ที่ 2 ปี 5 เดือน หากสมาชิกในวงที่เสียหลักไปชั่วคราวก็ไม่ได้ห่างหายจากวงการไปที่ไหน พวกเขาก่อตั้งวงใหม่ และ ‘New Order’ ก็กลายเป็นวงดนตรีหัวขบวนเพลงแขนง new wave ด้วยเช่นกัน
เคอร์ติสอาจไม่ได้รับรู้ว่าเพลงของเขาจะเป็นที่พูดถึงและยังคงไม่เลือนหายในอีก 4 ทศวรรษให้หลัง แต่สิ่งที่เขาและเพื่อนร่วมวงสร้างก็กลายเป็นมรดกอีกชิ้นของโลกดนตรี สัญลักษณ์บนปกอัลบั้ม ‘Unknown Pleasures’ กลายเป็นที่รู้จักในแง่ดีไซน์และการค้า ‘Love Will Tear Us Apart’ ยังเป็นผลงานชิ้นเอกของวง และวิธีการเรียบเรียงเนื้อเพลงของเขาก็กลายเป็นแรงบันดาลใจให้นักแต่งเพลงมากมายในยุคถัดมา
ที่มา:
https://www.songfacts.com/facts/joy-division/love-will-tear-us-apart
https://www.joydiv.org/iancurtis.htm
https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/features/ian-curtis-joy-division-death-anniversary-peter-hook-closer-unknown-pleasures-a9511671.html
https://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-1996-05-13-9605130067-story.html
https://recordcollectormag.com/articles/joy-division
https://www.latimes.com/books/la-ca-jc-jon-savage-joy-division-henry-rollins-20190420-story.html
https://www.rollingstone.com/feature/the-birth-of-joy-division-820858/
https://www.allmusic.com/artist/joy-division-mn0000290812/biography
