17 มี.ค. 2565 | 08:30 น.
สุทิน ปรอยกระโทก เปลี่ยนหมู่บ้านที่ห่างไกล ให้เป็นตลาดชุมชนที่ทุกคนอยากมาด้วยหินทราย
ย้อนไปหลายสิบปีที่แล้ว น้อยคิดที่จะรู้จักบ้านหนองโสน หมู่บ้านเล็ก ๆ ที่ซ่อนอยู่กลางอำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา แต่ด้วยผลิตภัณฑ์จากภูมิปัญญาท้องถิ่นที่โดดเด่น ทำให้ตอนนี้ที่นี่กลายเป็นจุดหมายใหม่ของนักท่องเที่ยว และนักสะสมที่แวะเวียนมาชมศิลปะพื้นบ้านที่มีเอกลักษณ์ไม่เหมือนใคร
“เดิมหมู่บ้านของเราเป็นหมู่บ้านที่ห่างไกลจากความเจริญ ถนนที่ทางเข้ามาจากหมู่บ้านมันจะเป็นทางเกวียน ส่วนใหญ่อาชีพก็จะเป็นอาชีพทำไร่ทำนา ทำเกษตรแบบเชิงเดี่ยว ปัญหาที่เจอก็จะเป็นเรื่องภัยแล้ง ทำให้พืชผลทางการเกษตรของเกษตรกรได้รับความเสียหาย ก็จะมีการสำรวจ เพื่อรายงานขอการช่วยเหลือจากหน่วยงานต่าง ๆ”
ผู้ใหญ่บ้านสุทิน ปอยกระโทก เริ่มต้นเล่าให้เราฟังถึงที่มาและปัญหาที่พบบ่อย ๆ ของ บ้านหนองโสนหมู่ที่ 8 ตำบลท่าอ่าง อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา หมู่บ้านขนาดไม่ใหญ่ที่มีตอนนี้มีประชากรในหมู่บ้านอยู่ราว 428 คน รวม 128 หลังคาเรือน ซึ่งที่ผ่านมาประสบบางปีปัญหาภัยแล้ง แต่บางปีก็เจอกับปัญหาน้ำท่วม
“ทุกวันเราได้ปรับเปลี่ยนมาทำเกษตรเป็นกลุ่ม โดยการทำเกษตรแบบขายเมล็ดพันธุ์ จำหน่ายเมล็ดพันธุ์ให้กับศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว จังหวัดนครราชสีมา แล้วก็จะมีอีกกลุ่มหนึ่งก็คือกลุ่มนาแปลงใหญ่ทุ่งหนองโสน ที่คนในหมู่บ้านมารวมกลุ่มทำโครงการนาแปลงใหญ่ แล้วได้สนับสนุนในเรื่องของเครื่องมือที่ทันสมัยจากรัฐบาล ช่วยให้เกษตรกรมีรายได้”
การรวมกลุ่มทำเกษตรช่วยให้ชีวิตความเป็นอยู่ของเกษตรกรในหมู่บ้านหนองโสนดีขึ้นว่าเดิมมาก แต่สิ่งที่เป็นจุดเปลี่ยนให้หมู่บ้านแห่งนี้เป็นที่รู้จักไปไกล กลับเป็นงานอดิเรกที่พวกเขาใช้เวลาว่างหลังจากการทำเกษตรนั่นคือ การทำหินทราย
“พวกเราเริ่มต้นทำหินทราย ด้วยการเรียนรู้กันเองจากคนชุมในชุมชน เรียนรู้กันมาเรื่อย ๆ ตอนแรกก็คิดว่าแค่เป็นอาชีพเสริมอีกอย่างหนึ่ง คือตื่นเช้ามาก็มาทำงานแกะงานเทงานทิ้งไว้เสร็จแล้วก็ไปทำเกษตรกรได้ แต่ตอนนี้กลายเป็นของดีประจำหมู่บ้านไปแล้ว”
ที่มาของผลิตภัณฑ์หล่อหินทราย ที่ตอนนี้เป็นของดีหมู่บ้านหนองโสน ต้องย้อนกลับไปในปี พ.ศ.2539 จากการที่ ช่างอ๋อย-สายัณห์ แพทย์จะโป๊ะ ได้เริ่มต้นนำดินเหนียวมาปั้นเป็นเครื่องปั้นดินเผารูปทรงต่าง ๆ แต่ไม่ค่อยได้รับการยอมรับจากตลาด
วันหนึ่งช่องอ๋อยได้ไปเห็นรูปหล่อปราสาทหินพนมรุ้ง จากการดูงานที่ปราสาทหินเขาพนมรุ้ง จังหวัดบุรีรัมย์ จึงได้กลับมาทดลองสูตรผสมด้วยตัวเองจนได้ผลิตภัณฑ์หล่อหินทราย ที่เกิดจากส่วนผสมของปูนซีเมนต์ขาว หินทรายและน้ำในอัตราส่วนที่เหมาะสม เทลงในแบบหล่อ ทิ้งไว้ให้แห้งพอนำไปล้างทำความสะอาดจะได้รูปปั้นที่มีลวดลายแปลกตาไม่เหมือนใคร
ต่อมานายสุทิน ปอยกระโทก ซึ่งต่อมาได้รับตำแหน่งผู้ใหญ่บ้าน ได้นำงานหล่อหินทรายไปต่อยอดเป็นรูปปั้นช้างแบกถุงเงินที่ได้รับความนิยม แล้วพัฒนาเป็นแผ่นติดผนังหล่อหินทรายรูปนางวรรณคดีไทยขนาดใหญ่ซึ่งเป็นที่ต้องการของลูกค้าจำนวนมากที่มาจากทั่วประเทศในที่สุด
“ตอนนี้แทบทุกคนในชุมชนจะมีอาชีพเสริมคือการทำหินทรายจำหน่ายทำให้ชุมชนเรามีงานทำสร้างรายได้ไม่ต้องออกไปทำงานนอกบ้าน”
ตลอดเส้นทางภายในหมู่บ้านหนองโสนระยะทางกว่า 2 กิโลครึ่ง ที่เต็มไปด้วยร้านค้าชุมชน และบ้านเรือนชาวบ้านที่มีผลิตภัณฑ์หล่อหินทรายเล็กใหญ่วางจำหน่ายอยู่ทั่วไปมากกว่า 300 ร้าน ช่วยยืนยันถึงสิ่งที่ผู้ใหญ่บ้านสุทินพูดได้เป็นอย่างดี
แม้ในช่วงโควิด-19 ที่มีประกาศเคอร์ฟิวทั่วประเทศ ตลาดถนนสายหมู่บ้านหนองโสนจะร้างผู้คน แต่พวกเขาได้ปรับตัวเองเพิ่มการขายผ่านช่องทางออนไลน์ ทำให้มียอดสั่งซื้อผลิตภัณฑ์หล่อหินทรายเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ ซึ่งพวกเขาใช้ขนส่งเอกชนและไปรษณีย์จัดส่งของดีบ้านหนองโสนออกไปทั่วประเทศ สร้างรายได้เข้ามาในชุมชนอย่างต่อเนื่อง
เคล็ดลับความสำเร็จหนึ่งของหมู่บ้านหนองโสนคือความสามัคคีร่วมแรงร่วมใจกันของคนในชุมชน ตั้งแต่ผู้ที่คิดค้นผลิตภัณฑ์หล่อหินทรายคนแรกอย่างช่างอ๋อยที่ไม่หวงวิชา ถ่ายทอดต่อให้คนในชุมชน ผู้ใหญ่บ้านสุทินที่นำผลิตภัณฑ์ไปต่อยอดแล้วได้รับความนิยมเพิ่มมากขึ้น ไปจนถึงหน่วยงานราชการ หน่วยงานรัฐ ภาคเอกชนต่าง ๆ ที่เข้ามาสนับสนุน
ที่สำคัญคือชาวบ้านหนองโสน และคณะกรรมการหมู่บ้านทุกคนที่ทำงานเป็นหนึ่งเดียวกัน ช่วยให้ชุมชนแห่งนี้มีความเข้มแข็งและมีผลิตภัณฑ์ OTOP ที่โดดเด่น
“เรามีการสนับสนุนในเรื่องของความรู้และเงินทุนให้กับคนที่อยากจะทำ โดยมีกองทุนเงินล้านสนับสนุนให้สมาชิกกู้ในการลงทุนทำหินทราย”
ผู้ใหญ่สุทินยังพูดถึงอนาคตในอีกสามปีอย่างมั่นใจอีกว่าต่อไปบ้านหนองโสนจะไม่ได้มีแค่หินทรายอย่างเดียว จะมีการเปิดรับคณะที่มาศึกษาดูงานในรูปแบบการท่องเที่ยวชุมชน มาชมแหล่งธรรมชาติในหมู่บ้าน นอกจากนี้พวกยังพัฒนาผลิตภัณฑ์หล่อหินทราย เพื่อผลักดันให้เป็นสินค้าส่งออกไปยังตลาดโลกอีกในอนาคต
“คณะกรรมการหมู่บ้านของเรา ได้เรียกประชุมปรึกษาหารือว่าจะช่วยเหลือในเรื่องของกลุ่มหินทรายแล้วต่อยอดในเรื่องของโคกหนองนา ที่เราช่วยกันสนับสนุนในเรื่องแรงงานมีการร่วมกันลงแขก ช่วยกันให้เกิดการเรียนรู้ต่อยอด ล่าสุดเรามีเครื่องเผาเซรามิก ซึ่งคณะกรรมการหมู่บ้านก็มองว่าอนาคตข้างหน้าถ้าเราสามัคคีกันแบบนี้หมู่บ้านของเราน่าจะไปได้ดี”
จากหมู่บ้านที่ห่างไกลทางเกวียน และประสบปัญหาภัยแล้งอยู่เป็นประจำ ไม่น่าเชื่อว่าตอนนี้ผลิตภัณฑ์จากหินทราย จะช่วยสร้างชื่อเสียงแล้วพลิกเศรษฐกิจให้หมู่บ้านมีความเจริญเพิ่มมากขึ้น คนในชุมชนมีรายได้ อยู่ดีกินดี มีความสุข มีสุขภาพดีทั้งกายและใจ แล้วสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน
“หมู่บ้านเรามีคำขวัญว่า หลากหลายงานศิลป์ ของกินอร่อยหลาย เที่ยวสบายหมู่บ้านหนองโสน ผมในฐานะผู้ใหญ่บ้าน และคณะกรรมการหมู่บ้านก็ดีใจ ที่มีส่วนช่วยให้หมู่บ้านเจริญขึ้นเรื่อย ๆ จากมีแค่หินทรายเราก็จะมีแหล่งท่องเที่ยว มีโฮมสเตย์ต่าง ๆ ไว้ต้อนรับทำให้ชุมชนมีรายได้เพิ่มมากขึ้น คนในชุมชนไม่ต้องออกไปทำงานนอกบ้าน คอยช่วยดูแลเด็กเยาวชนให้ห่างไกลยาเสพติด ผมที่เป็นผู้นำหมู่บ้านก็รู้สึกดีที่ได้ช่วยให้ชุมชนของเรา มีทุกข์น้อยลง มีสุขมากขึ้น”
