13 มี.ค. 2562 | 12:32 น.
คนดำ นิโกร แอฟริกันอเมริกัน คนผิวสี คำเรียกที่เหมาะสมของคนที่เกิดมาผิวดำโดยพันธุกรรม
"ดำ" ถือเป็นคำที่ออกจะแสลงหูสำหรับคนไทยที่มีสีผิวค่อนข้างคล้ำ เพราะในประเทศนี้มันคือถูกใช้เป็นคำด่าคำหนึ่ง (อีดำ, ไอ้ดำ) สีผิวของคนไทยยังแสดงถึงฐานะทางสังคม (คนผิวดำมักถูกมองว่าเป็นพวกใช้แรงงาน "ตากแดดตัวดำ") ครีมผิวขาวในประเทศนี้จึงขายดีเป็นพิเศษ
ด้วยเหตุนี้ในหมู่คนไทยที่มีการศึกษาจึงมีผู้ที่รู้สึกหวาดกลัวที่จะใช้คำว่า "ดำ" เพื่อเรียกคนเชื้อชาติต่าง ๆ ที่เกิดมาผิวดำโดยพันธุกรรม ด้วยกลัวว่าคำ ๆ นี้จะไปกระทบจิตใจของผู้ถูกเรียกเข้า ซึ่งถือว่าเป็นเจตนาที่ดี แต่ในบางกรณีแล้วมันอาจไม่เหมาะสมได้
(และจริง ๆ แล้วจากการสำรวจในสหรัฐฯ คำว่า “ดำ” เป็นคำที่คนผิวดำชอบให้เรียกพอ ๆ กับคำว่า “แอฟริกันอเมริกัน” (Race Names))
คำหนึ่งที่กลุ่มผู้มีการศึกษานิยมใช้มากก็คือคำว่า "คนผิวสี" (people of color) ซึ่งเป็นการใช้เรียกคนเชื้อชาติต่าง ๆ ที่ไม่ใช่คนผิวขาวแบบชาวยุโรป คนจีนก็เป็นคนผิวสี คนไทยก็เป็นคนผิวสี คนผิวดำก็เป็นคนผิวสี คำนี้จึงเป็นการเรียกที่ค่อนข้างกลาง ๆ แต่วิธีการเรียกแบบนี้ก็มีปัญหา
โทลานี โชนาย (Tolani Shoneye) สื่อผิวดำในอังกฤษกล่าวใน The Independent ว่า เธอชอบที่จะเรียกตัวเองและถูกเรียกว่า "คนดำ" มากกว่า เพราะการใช้คำว่า "คนผิวสี" นั้นแม้ว่าจะแสดงถึงการหลอมรวม เป็นคำที่ถูกต้องทางการเมือง (political correctness - การเลี่ยงการกระทำใด ๆ ที่จะกระทบต่อชนกลุ่มอื่น) แต่มันก็เป็นการเรียกเหมารวมแบบ "ขี้เกียจ" เน้นเอาสะดวกเข้าว่า เพราะชนแต่ละชาติก็มีปูมหลังและเอกลักษณ์ที่ต่างกัน
ซึ่งในบางบริบทการใช้คำว่าคนผิวสียังเป็นการลดทอนคุณค่าของคนดำ เช่นการเรียกศิลปินผิวดำในงานที่เขาตั้งใจถ่ายทอดประวัติศาสตร์ การต่อสู้ และวัฒนธรรมของคนดำเป็นการเฉพาะว่าเป็น "คนผิวสี" ทั้ง ๆ ที่เขาไม่ได้บอกเล่าเรื่องราวของคนผิวสีอื่นเลย
การใช้คำว่า “คนผิวสี” กับคนผิวดำจึงทำให้คนผิวดำรู้สึกว่า สิ่งที่พวกเขาต้องเผชิญเป็นการจำเพาะต่างจากชนกลุ่มอื่นถูกละเลยหรือลดความสำคัญลง เมื่อเหตุความรุนแรงต่อคนผิวดำที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องในสหรัฐฯ กลายเป็นประเด็นสาธารณะที่พวกเขาพยายามจะขับเคลื่อนเพื่อเปลี่ยนแปลง พวกเขาจึงเลือกใช้คำว่า “Black” lives matter. ไม่ใช่ People of color lives matter.
“คนดำ” ซึ่งเป็นคำที่สะท้อนลักษณะทางกายภาพที่เด่นชัดของพวกเขาจึงกลายเป็นคำที่คนดำชอบมากกว่า “คนผิวสี” โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังเกิดการเคลื่อนไหวต่อต้านความรุนแรงที่เกิดกับคนดำในสหรัฐฯ
อีกคำที่มีการใช้เรียกคนดำอย่างกว้างขวางก็คือ “แอฟริกันอเมริกัน” อย่างที่กล่าวไปข้างต้นว่า คำนี้เป็นคำที่ได้รับการยอมรับมากคำหนึ่ง (แต่กำลังเสียโมเมนตัมให้กับคำว่า “คนดำ”) ถึงอย่างนั้นคำนี้ก็มีปัญหาในตัวเอง เพราะคนดำในสหรัฐฯ มิได้มีแต่กลุ่มที่สืบเชื้อสายมาจากบรรพบุรุษที่เดินทางหรือถูกลักพาตัวจากแอฟริกามาขายเป็นทาสในสหรัฐฯ ไม่
แต่ยังมีคนดำอีกกลุ่มที่อพยพมาจากหมู่เกาะในแถบทะเลแคริบเบียนซึ่งมีวัฒนธรรมและความเป็นมาที่แตกต่างจากกลุ่ม “แอฟริกันอเมริกัน” และโดยทั่วไปคนผิวดำจากหมู่เกาะทะเลแคริบเบียนแม้จะสืบเชื้อสายมาจากทาสแอฟริกันเช่นกัน แต่พวกเขามักจะมีการศึกษาและฐานะที่ดีกว่าคนดำในสหรัฐฯ ที่อยู่มาแต่เดิม คนสองกลุ่มจึงเห็นความแปลกแยกระหว่างกัน และไม่ชอบให้เรียกแบบเหมารวม
เกร็ดหนึ่งที่น่าตกใจก็คือ ด้วยความที่ชาวอเมริกันผิวขาวที่มีการศึกษายุคหนึ่งถูกปลูกฝังมาว่า ให้ใช้คำว่า “แอฟริกันอเมริกัน” เรียกคนผิวดำ เพราะคำว่า “คนดำ” เป็นคำหยาบ ทำให้นักข่าวรายหนึ่งรายงานข่าวโดยเรียก เนลสัน แมนเดลา อดีตประธานาธิบดีแอฟริกาใต้ว่าเป็น “แอฟริกันอเมริกัน” !!
อีกคำหนึ่งที่เคยใช้อย่างแพร่หลายก็คือคำว่า “นิโกร” สมัยก่อนคำนี้เป็นคำที่ไม่ได้มีความหมายในเชิงลบ เพราะมันเป็นคำภาษาสเปนที่แปลว่า “ดำ” ซึ่งคนดำในทวีปอเมริกาเหนือและใต้เลือกใช้คำนี้เพื่อแสดงถึงลักษณะร่วมของพวกเขา และคนที่ใช้คำนี้อยู่เสมอก็คือ มาร์ติน ลูเธอร์ คิง จูเนียร์
แต่เมื่อ คิงเสียชีวิตลง การใช้คำว่านิโกรก็ค่อย ๆ เสื่อมความนิยมลง เมื่อกลุ่ม Nation of Islam ซึ่งมีแนวคิดคนละขั้วกับคิงก้าวขึ้นมามีอิทธิพลทางความคิดในกลุ่มคนผิวดำแทน และรณรงค์ให้คนผิวดำเรียกตัวเองว่า “black” แทนที่จะใช้คำว่า “negro” ซึ่งเป็นคำที่มีความหมายเดียวกันแต่เป็นภาษาต่างชาติ และเหยียดหยามคนดำที่ยังเรียกตัวเองว่านิโกร จนทำให้คำว่านิโกรกลายเป็นคำที่มีความหมายในแง่ลบ เช่นเดียวกับคำว่า nigga หรือ nigger ที่แผลงมาจากคำเดียวกัน
แล้วอย่างนี้ ถ้าจะเรียกคนผิวดำควรจะใช้คำไหน?
คำหนึ่งที่ใช้ได้และคนผิวดำที่ดำจริง ๆ ไม่ใช่ดำแดด (แบบคนไทย) ยอมรับมากก็คือคำว่า “คนผิวดำ” ซึ่งในกลุ่มที่นิยมให้เรียกตัวเองว่า แอฟริกันอเมริกันก็ไม่รู้สึกว่า “คนผิวดำ” เป็นคำที่เขายอมรับไม่ได้ แค่ชอบคำว่าแอฟริกันอเมริกันมากกว่าเท่านั้น และหากจะใช้คำว่า “แอฟริกันอเมริกัน” ก็ควรเช็คให้ดีว่า เขาเป็นอเมริกันหรือไม่? (เดี๋ยวจะเป็นแบบแมนเดลา) ถ้าเป็นอเมริกันแล้วก็ค่อนข้างปลอดภัยที่จะใช้คำนี้ เว้นเสียแต่ว่าพวกเขาเป็นผู้อพยพที่มาจากถิ่นอื่นไม่ใช่แอฟริกา ที่สำคัญก็คือควรเรียกในสิ่งที่เขารู้สึกสบายใจ และอย่าไปถือเอาเองว่า คำว่า “ดำ” ที่คนไทยรังเกียจนั้น คนผิวดำจริง ๆ เขาจะรังเกียจคำนี้ไปด้วย
