มาโกโตะ ชินไค ท่านเทพแห่งวงการภาพยนตร์อนิเมะ

เหงา โดดเดี่ยว เปลี่ยวใจ ต้องการใครสักคน คงเป็นเอกลักษณ์โดดเด่นในผลงานของ มาโกโตะ ชินไค (Makoto Shinkai) ซึ่งใครก็ตามที่เคยชมภาพยนตร์ของเขา การันตีได้ว่าต้องเคยน้ำตาตกกันบ้าง ไม่เพียงความเก่งกาจในการถ่ายทอดบรรยากาศเหงาจับใจเท่านั้น แต่เขายังเทพระดับสามารถทำงานเองในทุกองค์ประกอบอีกด้วย   [caption id="attachment_11720" align="alignnone" width="1024"] Makoto Shinkai[/caption]   กำเนิดเทพจากวงการเกม   หากวงการเกมมีเทพโคจิมะที่กำเนิดมาจากความเนิร์ดหนัง ขณะเดียวกันในวงการภาพยนตร์อนิเมะกลับมีเทพหนังที่กำเนิดมาจากวงการเกม เพราะสถานที่ทำงานแห่งแรกของ มาโกโตะ ชินไค คือบริษัทเกม Nihon Falcon ที่สั่งสมประสบการณ์ในการทำคลิปต่าง ๆ สำหรับเกม งานออกแบบ และเนื้อหาสำหรับเว็บไซต์นานกว่า 5 ปี หนึ่งในนั้นคืองานอนิเมะขนาดสั้น 1 นาทีครึ่ง Other World (1999) ที่เต็มไปด้วยองค์ประกอบหลาย ๆ อย่างที่กลายมาเป็นเอกลักษณ์ประจำตัวของเขา ทั้งฉากเหงา ๆ การเฝ้ารอใครสักคน ฉากรถไฟ ฉากนกโผบิน ฯลฯ ก่อนจะต่อยอดทำอนิเมะขนาดสั้น She and Her Cat (1999) ที่ทำทุกอย่างทุกขั้นตอน ทั้งกำกับ เขียนบท พากย์เสียง ออกแบบกราฟิก แต่งเพลง แม้กระทั่งร้องเสียงแมว ทำให้อนิเมะขนาดสั้นเรื่องนี้ได้รับรางวัล DoGA CG Animation Contest ในปี 2000 และนั่นทำให้เขากลายเป็นที่จับตามองในวงการอนิเมะทันที ก่อนบริษัทอนิเมะ ManhaZoo จะติดต่อให้เขาเข้าทำงานในวงการจริงจัง Voice of a Distant Star (2002) คือผลงานขนาดไม่เกิน 30 นาทีที่กลายเป็นหมุดหมายสำคัญของชินไค ว่าด้วยเรื่องราวความรักทางไกลระหว่างชาย-หญิงในยุคสงครามอวกาศ ทำให้เกิดช่องว่างระหว่างระยะทาง และช่วงเวลาบนโลกกับอวกาศที่พวกเขาต้องสื่อสารผ่านกันทางข้อความโทรศัพท์เท่านั้น จะเห็นว่าหนังเต็มไปด้วยองค์ประกอบสำคัญของชินไค ทั้งตัวละครที่แสวงหาใครสักคนจากการพลัดพราก ความแตกต่างระหว่างเมืองกับชนบท การส่งข้อความผ่านโทรศัพท์มือถือ ฉากรถไฟที่เป็นจุดสำคัญของเรื่อง ฉากนกโผบินอิสระ ซึ่งนั่นกลายเป็นสิ่งที่หนังชินไค “ขาดไม่ได้” The Place Promised in Our Early Days (2004), 5 Centimeters Per Second (2007), Children Who Chase Lost Voices (2011), The Garden of Words (2013) หรือ Your Name (2016) ผลงานของเขาที่ตามออกมาทั้งหมดนี้ จะมีองค์ประกอบเหล่านี้สอดแทรกอยู่เสมอ จนถึงวันนี้ ชินไคยังไม่รู้ว่าเขาค้นพบความดื้อรั้นมากจากไหนในการต่อต้านความคิดของพ่อ “ผมคิดว่าถ้าพ่อผมบอกผมตั้งแต่เด็กเพื่อจะเป็นคนทำหนัง ผมคงไม่ลงเอยในแบบที่เป็นตอนนี้ บางทีผมมีความขบถอยู่ในสัญชาตญาณ... แต่ผมก็รู้บุญคุณพ่อแม่ของผม แม่ของผมชอบวาดตัวเอง และเธอบอกผมว่า ‘คุณควรจะทำในสิ่งที่คุณรัก’ คำพูดเหล่านั้นช่วยชีวิตผมไว้ ในที่สุด ต่อให้พ่อของผมให้โอกาส เขาก็บอกผมว่าให้ลองทำงานอนิเมะเป็นเวลาห้าปี และกลับมาถ้ามันไม่ได้ผลจริง” มีการวิเคราะห์จากแฟนคลับของชินไคไว้ว่า การที่เขาสอดแทรกความเปลี่ยวเหงาของตัวเมือง และบรรยากาศแสนอบอุ่นของชนบทเอาไว้ในผลงานนั้น เป็นเพราะเดิมทีเขาเป็นคนที่เติบโตในชนบทตำบลโคมิ จังหวัดนางาโนะ ก่อนเดินทางมาทำงานในเมืองหลวงกรุงโตเกียวด้วยรถไฟ ช่องทางเดียวที่จะพูดคุยกับครอบครัวหรือเพื่อน ๆ ที่ต่างจังหวัด (ณ ตอนนั้น) คือ การส่งข้อความผ่านโทรศัพท์มือถือซึ่งเป็นวัฒนธรรมการสื่อสารตามปกติของคนญี่ปุ่น และนกก็เป็นตัวแทนสิ่งชีวิตตามธรรมชาติที่แฝงตัวอยู่ในเมืองนั่นเอง ความที่จังหวัดนากาโนะ เป็นจังหวัดที่ห้อมล้อมไปด้วยธรรมชาติและภูเขา หนังของชินไคจึงเต็มไปด้วยทิวทัศน์ที่สวยงามเสมอ ยกตัวอย่างทะเลสาบซูวะซึ่งเป็นทะเลสาบใจกลางหุบเขา ที่กลายมาเป็นฉากหลังของเมืองอิโตโมริในภาพยนตร์ Your Name นั่นเอง “ผมเกิดและเติบโตในเมืองโคมิ จังหวัดนางาโนะ ซึ่งตั้งอยู่บนที่ราบสูงที่รายล้อมด้วยภูเขา” เขาอธิบายเมื่อถูกถามว่าทำไมผลงานของเขามักเกี่ยวข้องกับแนวคิดธรรมชาติ “ในยุค 70 มันดูสงบสุขและงดงามมากกว่าตอนนี้ บ้านของผมรายล้อมด้วยธรรมชาติ ผมสนใจสภาพแวดล้อมแบบนี้มาก ผมชอบมองท้องฟ้าทุกวัน หลงอยู่ในโลกใบเล็ก ๆ ของผมเอง ผมจะพูดว่าผมออกจะเป็นเด็กใจลอยมากกว่าดูโรแมนติกเสียอีก”   [caption id="attachment_11719" align="alignnone" width="1024"] Makoto Shinkai[/caption]   Your Name ชื่อเสียงที่มาพร้อมกับคำครหา    จะว่าไปแล้ว ในญี่ปุ่นชินไคมีชื่อเสียงอยู่นานโข แต่ในประเทศไทยต้องยอมรับว่า Your Name กลายเป็นภาพยนตร์ปลุกกระแสให้ชินไคโด่งดังเป็นวงกว้าง และไม่เพียงเฉพาะในแถบเอเชียเท่านั้น ชื่อเสียงของ มาโกโตะ ชินไค ก็โด่งดังไปทั่วโลก แน่นอน Your Name ยังคงเอกลักษณ์ของชินไคอยู่เต็มเปี่ยม เรื่องราวเหนือธรรมชาติของการสลับร่างระหว่างชาย-หญิงที่แสวงหาซึ่งกันและกัน ความแตกต่างระหว่างคนเมืองกับคนชนบท และความแตกต่างทางช่วงเวลาที่คุยกันผ่านบันทึกในโทรศัพท์มือถือ ภายใต้การอำนวยการสร้างของ เกนคิ คาวามุระ  หลังจากประสบความสำเร็จล้นหลามทั้งรายได้และคำวิจารณ์ น่าเสียดาย ตัวเขาเองกลับมิได้ยินดีกับความสำเร็จนั้น “แน่นอน ผมรู้สึกมีความสุขที่เห็นผลงานไปได้สวย แต่ขณะเดียวกัน ผมก็รู้สึกกลัวว่ามันจะดีเกินไป” เขากล่าว “ที่จริงแล้วสำหรับผมหนังยังไม่สมบูรณ์ ยังไม่สมดุล พล็อตเรื่องดีแล้วล่ะ แต่ตัวภาพยนตร์ยังไม่สมบูรณ์ทั้งหมด เวลาสร้างแค่ 2 ปีมันยังไม่พอ... ผมหวังจริง ๆ ว่ามันจะไม่ได้ออสการ์” ความสำเร็จของ Your Name ทำให้เกิดกระแสต่อต้านตามมา ถึงขนาดที่ว่าเวลาไปไหนมาไหน ชินไครู้สึกเหมือนถูกจับจ้องตลอดเวลา “มีผู้คนทักทายผมตามท้องถนน และขณะที่บางคนพูดว่าพวกเขาชอบหนังเรื่อง Your Name มากมายขนาดไหน คนอื่น ๆ ก็บอกว่าเกลียดหนังมากขนาดไหนเช่นกัน” เขาอธิบาย “ผมคงจะเดินออกจากบาร์ ไม่งั้นคนนั่งข้าง ๆ ผมก็จะวิจารณ์หนังเรื่องนี้ หรือผมก็จะกินข้าวอยู่บ้านกับครอบครัวผม เราจะเปิดทีวีและมีคนดังบางคนกำลังสบประมาทหนัง ผมก็เลยเริ่มรู้สึกเหมือนว่าผมโดนเกลียดชัง”  ถึงกระนั้นก็มีคนบางกลุ่มที่กลับยกย่องเขาว่าเปรียบเสมือน “มิยาซากิคนใหม่” แห่งวงการอนิเมะ (ฮายาโอะ มิยาซากิ ผู้กำกับอนิเมะชื่อดังจาก Studio Ghibli เจ้าของผลงานทั้ง My Neighbor Totoro (1988), Kiki's Delivery Service (1989) และ Spirited Away (2001)) ซึ่งทำให้เขารู้สึกไม่ค่อยสบายใจเท่าไหร่ที่ถูกอวยขนาดนี้ “แน่นอนผมดีใจที่นำชื่อของผมไปยกย่องในระดับเดียวกันกับท่าน มันเหมือนฝัน แต่คนส่วนใหญ่ยกย่อง Your Name เกินไป เพราะผมไม่ได้อยู่ในระดับเดียวกับท่านมิยาซากิเลย” อย่างไรก็ตาม คุณูปการสำคัญของมิยาซากิที่ส่งผลกับชินไคก็คือ การเป็นแรงบันดาลใจให้เขาหลงใหลในอนิเมะหลังจากชมภาพยนตร์ Castle in the Sky (1986) ทำให้ชินไคเข้าศึกษาวรรณกรรมญี่ปุ่นที่มหาวิทยาลัยชูโอ เป็นสมาชิกชมรมยุวชนวรรณกรรม และบ้าคลั่งมังงะ อนิเมะ และวรรณกรรมญี่ปุ่นจนถึงวันนี้   [caption id="attachment_11718" align="alignnone" width="1000"] Weathering with You[/caption]   Weathering with You ผลงานล่าสุดที่ยังคงเอกลักษณ์ชินไคครบถ้วน   ปี 2019 ชินไคยังคงกลับมาในเรื่องราวเหนือจริงของชายหนุ่มที่หนีออกจากชนบทมายังเมืองหลวง ก่อนจะพบหญิงสาวที่มีความสามารถพิเศษขอให้ฝนหยุดตกได้ใน Weathering with You (2019) จากเรื่องย่อและตัวอย่างหนังบ่งบอกว่า ชินไคยังคงวนเวียนอยู่กับเมือง ๆ ชนบท ๆ และตำนานความเชื่อเหนือธรรมชาติเช่นเดิม ที่เพิ่มเติมคือการนำคำครหาต่าง ๆ มาใคร่ครวญก่อนจะสร้างหนังเรื่องนี้ “ผมถามตัวเองว่า ‘ผมควรทำหนังที่นักวิจารณ์จะชื่นชอบ หรือควรทำหนังที่พวกเขาไม่ชอบมากขึ้นกันแน่’ และผมตัดสินใจว่าจำเป็นต้องทำหนังสักเรื่องที่ทำให้นักวิจารณ์รู้สึกแรงกล้าเกี่ยวกับตัวผม คำติเตียนเกี่ยวกับหนังเรื่อง Your Name ช่วยให้ผมรู้สิ่งที่ผมอยากจะสร้างในฐานะคนทำหนังจริง ๆ” มีประเด็นหนึ่งที่น่าสนใจสำหรับแฟนตัวยงของเทพสายวรรณกรรมญี่ปุ่น ฮารุกิ มุระคามิ (Haruki Murakami) (ซึ่งชินไคเคยเรียนสาขาวรรณคดีและเป็นแฟนตัวยงของเขาเช่นกัน) คือการมองว่าชินไคได้แรงบันดาลใจจากผลงานของมุระคามิเรื่อง On Seeing the 100% Perfect Girl on One Beautiful April Morning หรือเปล่า คำตอบของเขาก็คือ “ผมตระหนักถึงประเด็นนี้แน่นอน” ชินไคหัวเราะ “มันไม่มีความเกี่ยวข้องใด ๆ แต่คุณอาจจะนึกถึงถ้าคุณเป็นแฟนของมุระคามิ ผมรักเรื่องราวนั้นและมันก็ทำให้นึกถึงอย่างเป็นธรรมชาติ... ขณะทำหนังเรื่องนี้ผมไม่ได้คิดถึงเรื่องอะไรนะ แต่นานเข้ามันกลับคล้ายคลึง Kafka on the Shore จริง ๆ” ปัจจุบัน มาโกโตะ ชินไค มีอายุ 46 ปี ถึงแม้ผลงานของเขามักสะท้อนความสัมพันธ์วัยรุ่น แต่สำหรับตัวเขาเอง ชินไคมองว่าตัวเองไม่ใช่เด็กอีกต่อไปแล้ว Weathering with You จึงมีการใส่ตัวละครผู้ใหญ่ที่มีมิติลึกซึ้งเข้ามา เพื่อเป็นตัวแทนของสภาพสังคมทั้งหมด และสามารถสำรวจความคิดของตนเองเกี่ยวกับการเป็นผู้ใหญ่ด้วย “เมื่อคุณอายุมากขึ้น คุณจะสั่งสมหลายสิ่งหลายอย่างมากขึ้นซึ่งจะปล่อยเลยตามเลยมันก็ไม่ง่ายนัก ไม่ว่าจะเป็นเรื่องงาน ครอบครัว หรือสิ่งที่คุณมี” เขากล่าว “ตัวละครหลักในหนังยังเป็นเด็กหนุ่มและเด็กสาว แต่ตัวละครวัยกลางคนก็ถ่ายทอดในรูปแบบนี้ได้เป็นธรรมชาติ” ขณะที่สภาวะแวดล้อมแปรปรวนของญี่ปุ่นเมื่อสองสามปีที่ผ่านมา ก็กลายเป็นแรงบันดาลใจให้เกิดสภาพอากาศฝนตกไม่หยุดหย่อนในหนัง ด้วยความที่ว่าสภาพอากาศได้กลายเป็นบางอย่างที่ปฏิปักษ์ต่อมนุษย์ ช่วงฤดูร้อนในปี 2016 เมื่อเขาเหน็ดเหนื่อยจากการโปรโมท Your name ชินไคมองที่ท้องฟ้าแล้วเห็นกลุ่มก้อนเมฆก่อตัวเป็นภูเขา เมื่อฟ้าเปิด เขาก็รู้สึกผ่อนคลาย ทำให้เขามีไอเดียในการถ่ายทอดว่าสภาพอากาศและจิตวิญญาณของมนุษย์มันผูกพันกัน “ญี่ปุ่นเคยมีสี่ฤดูที่เป็นเอกลักษณ์ และนั่นเป็นส่วนสำคัญที่เราภาคภูมิใจ... มนุษย์ไม่สามารถควบคุมสภาพอากาศได้ นั่นคือมุมมองหนึ่ง แต่ในคราวเดียวกันก็ไม่ใช่ทั้งหมด เพราะมนุษย์ก็มีส่วนสำคัญในการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ ผมไม่มีข้อสรุปที่ชัดเจน แต่ประเด็นนี้อยู่ในหัวใจของหนังเรื่องนี้” เมื่อถึงเวลาทำหนังเรื่องต่อไปอย่างจริงจัง ชินไคก็คิดถึงการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ “ผู้คนพูดว่ามนุษย์กำลังทำลายธรรมชาติเพื่อความสะดวกสบายของพวกเขา ผมเห็นด้วยนะ แต่ว่าผมเป็นคนจำพวกที่ไม่รีรอที่จะเปิดแอร์ในห้องเมื่ออากาศร้อน การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศเป็นปรากฏการณ์ที่ยิ่งใหญ่ด้วยขอบเขตที่คาดไม่ถึง แต่มีคนจำนวนไม่มากที่ลงมือทำในระดับปัจเจกบุคคล ต่อให้การกระทำของผมในฐานะคนคนหนึ่งมีผลกระทบแน่นอนต่อสภาพแวดล้อม มันรู้สึกเหมือนว่าบางอย่างมันอยู่นอกเหนือจากขอบเขตความรับผิดชอบของคุณ แต่มันไม่ใช่ ผมทำหนังเรื่องนี้ขณะคิดวิธีการรับมือกับปัญหานั้นผ่านรูปแบบของความบันเทิง” นับเป็นเรื่องโชคดีที่กระแสตอบรับ Weathering with You เป็นไปในทางที่ดี หนังเปิดตัวด้วยกระแสแง่บวกและทำรายรับไปกว่า 1.64 พันล้านเยน ภายในสามวันที่ออกฉาย ชินไคมีความหวังว่ามันจะออกฉายเป็นวงกว้างกว่านี้ เพื่อแสดงการ์ตูนญี่ปุ่นหรืออนิเมะให้เป็นที่รู้จักไปทั่วโลก “มันจะไปได้ไกลแค่ไหน... การทำอนิเมชัน 2 มิติแบบ Weathering with You ยังเป็นที่ชื่นชอบหรือเปล่า เราจะเห็นว่าหลายอย่างไปไกลได้แค่ไหน และจะต่อยอดจากมันได้อย่างไร” แล้วคุณล่ะ ชื่นชอบภาพยนตร์อนิเมะ 2 มิติจาก มาโกโตะ ชินไค กันไหม?   ข้อมูลจาก https://www.youtube.com/watch?v=19YBe8fmrU0 https://www.metalbridges.com/animation-makoto-shinkai/ https://anngle.org/th/j-entertainment/j-e-anime/shinkaimakoto.html https://www.matichon.co.th/entertainment/news_416294 https://pantip.com/topic/35962390 https://www.animenewsnetwork.com/interest/2019-08-28/makoto-shinkai-discusses-link-between-his-personal-life-and-weathering-with-you/.150459