‘Sudbury Valley School’ โรงเรียนไร้กฎในโลกที่มีกฎเกณฑ์

เด็กคนหนึ่งใช้เวลาเกือบครึ่งชีวิตเติบโตและค้นหาตัวเองภายใต้คำว่า ‘ระบบการศึกษา’

แต่หลาย ๆ ครั้งเด็กกลับไม่ค้นพบตัวเองว่าเขาชอบอะไร อยากทำอะไร และต้องการอะไร อาจเป็นเพราะระบบการศึกษาถูกกำหนดโดยผู้ใหญ่ และส่วนใหญ่ก็ไม่เข้าใจว่าผู้เรียนอยากเรียนอะไร

ในพื้นที่สีเขียวที่เมืองฟรามิงแฮม รัฐแมสซาชูเซตส์ ประเทศสหรัฐอเมริกา มีบ้านหลังเล็กที่มีพื้นที่กว้าง ๆ ให้เด็กปีนป่ายและวิ่งเล่น สถานที่แห่งนี้ไม่ใช่บ้านพักต่างอากาศ แต่เป็น ‘โรงเรียน’ 

โรงเรียนแห่งนี้ชื่อว่า Sudbury Valley School โรงเรียนที่ไม่มีกฎ ไม่มีครู ไม่มีสอบ และไม่มีการบ้าน และยังส่งเสริมให้เด็กเรียนรู้ความหลากหลายและสอนเรื่องประชาธิปไตย

เพราะนี่คือโรงเรียนที่อยากให้เด็กเล่นมากกว่าเรียน โอบกอดความอิสระ พาทุกคนออกนอกกรอบในวันที่โลกยังเต็มไปด้วยกฎเกณฑ์มากมาย

โรงเรียนอิสระที่ให้เด็กเรียนรู้ด้วยตัวเอง

ต่อให้กาลเวลาผ่านไปแค่ไหน เด็กคนหนึ่งก็ยังคงใช้เวลาเกือบครึ่งชีวิตอยู่ในระบบการศึกษา 

พวกเขาเรียนรู้และเติบโตอยู่ในรั้วโรงเรียนมากกว่าบ้าน แต่ส่วนใหญ่โรงเรียนก็ยังคงมีกฎระเบียบ กำหนดรูปแบบการเรียน และกำหนดทุก ๆ อย่างไว้สำหรับเด็กคนหนึ่ง 

แต่ที่ ‘Sudbury Valley School’ ในเมืองฟรามิงแฮม รัฐแมสซาชูเซตส์ ประเทศสหรัฐอเมริกา เด็ก ๆ สามารถเล่นอิสระได้เต็มที่ และลงมือทำในสิ่งที่เขาอยากทำ

โรงเรียนแห่งนี้ก่อตั้งขึ้นในปี 1968 เปิดรับนักเรียนตั้งแต่อายุ 4 ถึง 19 ปี ด้วยแนวคิดที่อริสโตเติลเคยกล่าวไว้เมื่อ 2,000 กว่าปีก่อนที่บอกว่า “มนุษย์อยากรู้อยากเห็นเป็นธรรมชาติ” ซึ่งสะท้อนว่า มนุษย์มีการเรียนรู้ตลอดเวลา 

แล้วจะทำอย่างไร? ให้เด็ก ๆ ยังคงเรียนรู้อย่างไม่สิ้นสุด

ที่ Sudbury Valley School เด็ก ๆ คือ ผู้นำการเรียน พวกเขาจะต้องรับผิดชอบตัวเอง กำหนดเส้นทางชีวิตของตัวเอง สำรวจโลกและเรียนรู้ด้วยตัวเอง ไม่มีการบังคับ พวกเขาจะเล่น เรียน หรือพักผ่อนตอนไหนก็ได้ 

เขาอาจจะอยากอ่านหนังสือ เล่นคอมพิวเตอร์ สร้างหุ่นยนต์  เริ่มเรียนการอ่านตอนอายุ 5 ขวบ ตั้งใจเรียนที่สุดตอนอายุ 10 ขวบ บางคนอาจทำตามคนอื่นได้ดี บางคนอาจชอบการเรียนรู้ด้วยตัวเอง สิ่งเหล่านี้ขึ้นอยู่กับผู้เรียน 

ผู้ใหญ่ในโรงเรียนเป็นเพียงนักสังเกตการณ์ ไม่มีการแบ่งอายุ ทุกคนสามารถพูดคุย เล่น สลับบทบาทการเป็นครูและนักเรียนตอนไหนก็ได้

มากกว่านั้น โรงเรียนแห่งนี้ไม่มีการจัดอันดับ ไม่มีการสอบ เพราะสถาบันการศึกษานี้จะวัดผลจากการนำสิ่งที่ได้รับไปประยุกต์ใช้กับชีวิตจริง อย่างน้อยพวกเขาจะค้นพบตัวเองได้ในสักวันหนึ่ง

โอบรับความหลากหลาย และสอนเรื่องประชาธิปไตย

นอกจากจะเปิดพื้นที่อิสระให้นักเรียนเรียนรู้ด้วยตัวเองแล้ว แต่ Sudbury Valley School ยังเปิดรับทุกความหลากหลาย เพราะที่นี่ คือ สภาพจำลองสังคมที่เขากำลังจะเติบโตและต้องเจอในอนาคต

“Sudbury Valley เป็นโรงเรียนที่ให้ความสำคัญกับการเรียนรู้แห่งหนึ่งในสหรัฐอเมริกา เป็นสถานที่ที่ทำใหเ้ด็กเติบโตไปพร้อมกับวัฒนธรรม และสภาพแวดล้อมที่ผู้ใหญ่ทุกคนคาดหวังว่าจะได้เห็นวิถีชีวิตแบบอเมริกัน ทำให้พวกเขาอยู่รอดได้ แม้สิ่งรอบตัวนั้นจะไม่สนใจและไม่ค่อยเป็นมิตรก็ตาม” แดเนียล กรีนเบิร์ก นักข่าวชาวอเมริกันเขียนถึงโรงเรียนแห่งนี้ไว้แบบนั้น

อีกทั้งโรงเรียนแห่งนี้ยังยึดมั่นและเชื่อมั่นว่า ไม่ว่าจะเชื้อชาติ ศาสนา เพศหรืออายุไหน ทุกคนเท่าเทียมกัน ไม่ใช่แค่เท่าเทียมกันบางส่วน แต่ทุกคนเท่าเทียมกันจริง ๆ 

และนั่นคือจุดเริ่มต้นที่ทำให้ผู้คนใน Sudbury Valley School รู้จักคำว่า ‘ความเป็นมนุษย์’ และ ‘ประชาธิปไตย’

หนึ่งในกิจกรรมที่ดูจะตอบโจทย์หลักการนี้ ก็คือ การประชุมโรงเรียน (School Meeting) ที่นักเรียน คุณครู และเจ้าหน้าที่ในโรงเรียนจะมีคนละ 1 เสียงในการลงความเห็น เรื่องกฎเกณฑ์ งบประมาณ การจ้าง หรือเลิกจ้างใครก็ตามในโรงเรียน

รวมถึงยังมีระบบ ‘ศาลนักเรียน’ (Judicial Committee) ที่จะประชุมกันทุกวันเพื่อดูแลและตรวจสอบข้อร้องเรียน มีนักเรียน 2 คนที่ได้รับการเลือกตั้ง 5 คนจากการจับฉลากตามอายุที่จะหมุนเวียนกันทำงานในแต่ละเดือน และมีเจ้าหน้าที่คอยดูแลอีก 1 คน 

ทุกคนสามารถร้องเรียนได้ และลงโทษได้ เว้นแต่เป็นการทำผิดร้ายแรง อาจเป็นการตักเตือนว่าไม่ให้ทำแบบนั้นอีก ให้บำเพ็ญประโยชน์ เป็นต้น

เพราะสุดท้ายแล้ว ประชาธิปไตยในโรงเรียน คือ การเตรียมพร้อมคนเข้าสู่สังคมประชาธิปไตย นั่นคือสาระสำคัญ

ความท้าทายของการศึกษาทางเลือกบนโลกที่มีกฎเกณฑ์

ปัจจุบัน Sudbury ไม่ได้เป็นเพียงชื่อโรงเรียน แต่เป็นต้นแบบของโรงเรียนใน 15 เมืองใน 6 ประเทศ โดย 90% ของผู้จบการศึกษาสามารถสอบเข้ามหาวิทยาลัยได้ และ 42% เลือกที่จะเปิดธุรกิจของตัวเอง ขณะเดียวกันอีกหลาย ๆ คนก็เป็นหมอ ทนาย เชฟ หรือคุณครู 

การจะสมัครเข้าเรียนที่นี่ก็ไม่ยาก เพราะไม่มีสอบ ไม่เรียกร้องคะแนนวิชาการใด ๆ จะเรียนนานแค่ไหนก็ได้ เพียงแต่ต้องตอบคำถามให้ได้ว่า พวกเขาพร้อมเป็นผู้ใหญ่แล้วหรือยัง

ทั้งนี้ทั้งนั้น การจะให้ลูกเติบโตและเล่นอิสระในโรงเรียนแห่งนี้ได้ ก็ต้องมีการลงทุน มีข้อมูลว่าพ่อแม่จะต้องจ่ายค่าเทอมราว 8,200 ดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 282,055 บาท) ต่อปีเพื่อให้ลูกเข้าไปเป็นหนึ่งในสมาชิกของ Sudbury Valley School 

ผู้ปกครองท่านหนึ่งที่เขียนจดหมายเล่าเรื่องโรงเรียนลูกกับเว็บไซต์ The News Republic เขาเองก็บอกว่า Sudbury Valley School อาจเป็นโรงเรียนที่จำเป็นต้องจ่ายเงินจำนวนมากก็จริง แต่สิ่งหนึ่งที่ต้องยอมรับ ก็คือ มันคุ้มค่าที่จะลงทุนเพื่อเด็กคนหนึ่ง

“โรงเรียนแห่งนี้ ทำให้ความกังวลเรื่องปัญหาการศึกษาหายไป เด็กชอบไปเรียน รักครูของพวกเขา เพราะเด็ก ๆ ไม่เคยถูกบังคับให้เรียน ไม่เสียใจกับการเรียน ไม่เกลียดการบ้านเพราะไม่มีการบ้าน และไม่ทำให้พ่อแม่ทะเลาะกัน”

ขณะเดียวกัน จริงอยู่ที่ Sudbury Valley School มีข้อดีมากมาย และเป็นพื้นที่ที่เหมาะสมให้เด็กคนหนึ่งค้นหาตัวตนของตัวเองจนเจอ ทว่าก็ยังคงมีความท้าทายเรื่องความรับผิดชอบในตัวเองที่เด็กบางคนอาจไม่พร้อม อาจทำให้เกิดการเรียนรู้ช้า 

แล้วเด็กจากโรงเรียน Sudbury ที่รักอิสระมาก ๆ การจะต้องเข้ามาอยู่ในระบบโรงเรียนที่มีกฎเกณฑ์มากมายก็คงเป็นเรื่องที่ต้องปรับตัวมากเลยทีเดียว

และถ้าเลือกว่าจะเข้าระบบการศึกษา พวกเขาก็ต้องสอบเทียบ หรือการที่ไม่มีระบบวัดผลอาจเป็นอุปสรรคในการศึกษาหรือหางานที่มักใช้ผลการเรียนเป็นปัจจัยหนึ่งในการพิจารณา

ถึงจะมีคำถามมากมาย แต่สิ่งที่น่าตั้งคำถามกันต่อไป คือ ในระบบการเรียนรู้ของเด็กคนหนึ่ง โรงเรียนอยู่ตรงไหน และเรากำลังจะเตรียมพร้อมสังคมแบบไหนให้เด็กคนหนึ่งสามารถเติบโตและค้นพบตัวเองได้จริง
 

ภาพ : Sudbury Vallry School
 

อ้างอิง

A Place to Grow / Sudbury Valley School

FAQS / Sudbury Valley School

Would You Send Your Kids to a School Where Students Make the Rules? / The News Republic

Sudbury Schools, where play and learning go hand in hand / playgroundprofessionals

Free at last : The Sudbury School / Daniel Greenburg