กว่า 129 ปีของ ‘Bata’ จุดเริ่มต้นจาก ‘ความดื้อรั้นของพี่น้องตระกูลบาจา’ สู่แบรนด์ยิ่งใหญ่ในยุโรป

• Bata ก่อตั้งมากว่า 129 ปีในประเทศเชโกสโลวาเกียในแถบยุโรปกลาง แต่หลายคนเข้าใจว่าเป็นแบรนด์คนไทย
• ตระกูลบาจาที่ทำหนังเท้าหนังเย็บมือมาถึง 8 รุ่น สู่การขยายแบรนด์ไปทั่วโลกด้วยเงินมรดก
• Bata แบรนด์แรก ๆ ที่นำเครื่องจักรมาช่วยเรื่องการผลิตรองเท้า

พอถึงช่วงใกล้เปิดเทอมทีไร ‘รองเท้านักเรียน’ มักจะเป็นสิ่งของที่พ่อแม่อาจต้องควักเงินซื้อใหม่ตลอด ซึ่งแบรนด์เก่าแก่ที่อยู่คู่คนไทยมานาน หนึ่งในยี่ห้อที่ทุกคนนึกถึงก็คือ ‘บาจา’ (Bata) และก็มีคนไทยจำนวนไม่น้อยที่คิดมาตลอดว่าเป็นรองเท้าของคนไทย เพราะเห็น Bata มานาน ซึ่งในตลาดประเทศไทย ณ ปัจจุบันก็ 94 ปีแล้ว

ความเป็นจริงคือ Bata เป็นแบรนด์รองเท้าหนังจากประเทศเชโกสโลวาเกียในแถบยุโรปกลาง ซึ่งเปิดมานานกว่า 129 ปีแล้ว ตั้งแต่ในปี 1894 โดย 3 พี่น้องตระกูล Bata ก็คือ โทมัส, แอนนา และ แอนโธนี่ (Tomáš, Anna and Antonín) ซึ่งจุดเริ่มต้นก่อนมาเป็น Bata เรียกว่ามีเส้นทางและแนวคิดที่น่าสนใจที่ The People อยากจะบอกเล่าในบทความนี้

 

ตระกูล Bata เย็บรองเท้าหนังด้วยมือ

ย้อนกลับไปรุ่นแรก ๆ ของตระกูล Bata ในสมัยที่ยังทำธุรกิจอยู่แค่ในเมืองชนบท Zlín ของเชโกสโลวาเกีย ได้ทำธุรกิจรองเท้าหนังอยู่แล้ว โดยเป็นการเย็บมือแบบคู่ต่อคู่ แต่เป็นรองเท้าสำหรับผู้ชายและรองเท้ากีฬาเท่านั้นในยุคนั้น ซึ่งเวลาล่วงเลยผ่านไปจนมาถึงรุ่นที่ 8 ความรู้ความเชี่ยวชาญส่งต่อมาจนรุ่นหลานรุ่นเหลนได้ไม่ยาก เพราะจริง ๆ แล้วก็ช่วยกันเย็บและทำรองเท้ามาตั้งแต่เด็ก

เรียกว่าบ่มเพาะและส่งต่อความรู้วิชาชีพมาเรื่อย ๆ จนถึงวันที่ ‘โทมัส บาจา’ และพี่น้องอีก 2 คน ได้เอาเงินมรดกที่ได้มาก่อตั้งเป็นบริษัท T. & A. Baťa Shoe Company เมื่อวันที่ 21 กันยายนปี 1894 ทำเป็นรูปแบบบริษัทเป็นครั้งแรก ท่ามกลางเสียงคัดค้านจากญาติ ๆ และพนักงานเก่าแก่ที่ทำงานกับตระกูลนี้มานาน

นอกจากนี้ พวกเขายังตัดสินใจเปลี่ยนเทคนิคการผลิตรองเท้าโดยเครื่องจักร รวมถึงเครื่องทำรองเท้าที่ขับเคลื่อนด้วยไอน้ำเครื่องแรก เพราะเชื่อว่าต้องผลิตรองเท้าจำนวนมากให้ได้ก่อน Bata ถึงจะขยายธุรกิจให้ใหญ่ขึ้น แน่นอนว่าเกิดเสียงต้านอีกครั้งเพราะมองว่าเงินมรดกอาจจะสูญเปล่า

อย่างไรก็ตาม ตั้งแต่ช่วงแรก ๆ ที่พี่น้องตระกูลบาจา เปลี่ยนวิธีการผลิตรองเท้า Bata ก็กลายเป็นแบรนด์ที่สามารถผลิตรองเท้าหนังได้จำนวนมากที่สุดรายแรกในยุโรป เพราะตอนนั้นการผลิตรองเท้าด้วยเครื่องจักรเป็นเรื่องใหม่และต้องใช้เงินลงทุนสูง

ปริมาณการผลิตรองเท้าเพิ่มขึ้นเป็น 2,200 คู่ต่อวัน หลังจากนั้น Bata ได้กลายเป็นบริษัทรองเท้าที่ใหญ่ที่สุดในยุโรปในปี 1905 และถือเป็นบริษัทที่ทำให้หลายบริษัทในยุโรปเริ่มคิดที่จะผลิตสินค้าด้วยเครื่องจักร

ตอนนั้นจากจำนวนพนักงานเริ่มต้นแค่ 10 คน ก็ขยายเป็น 600 คนในเวลาไม่กี่ปี เพราะดีมานด์ของรองเท้าหนังในยุโรปเพิ่มขึ้นอย่างมาก ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้พี่น้องตระกูลบาจา ปิ๊งไอเดียทำรองเท้าหนังสำหรับผู้หญิง เด็ก และสินค้าประเภทอื่นมากขึ้นด้วย

 

Bata ไม่ใช่แค่รองเท้าหนังของผู้ชาย

ก่อนที่ Bata จะเริ่มหันไปออกแบบรองเท้าเพื่อผู้หญิงมากขึ้น ในช่วงปี 1914 เกิดสงครามโลกครั้งที่ 1 และโรงงานผลิตของ Bata ก็เป็นหนึ่งในโรงงานที่ผลิต ‘โรงเท้าบูททหาร’ และส่งออกไปค่อนข้างเยอะ ซึ่งเหตุการณ์นี้มีส่วนทำให้หลายประเทศทั่วโลกยอมรับในคุณภาพรองเท้าของ Bata นับตั้งแต่นั้น

ในปี 1919 เป็นปีที่ Bata ตัดสินใจออกแบบรองเท้าเพื่อผู้หญิงเป็นครั้งแรก ซึ่งก็เพิ่มส้นสูงเข้ามา และทำให้รูปลักษณ์รองเท้าดูบางเฉียบกว่าของผู้ชาย น้ำหนักเบาและการเดินมั่นคง

และออกแบบรองเท้าผู้ชายให้ดูทันสมัยขึ้น เป็นแฟชั่นสตรีทที่เข้าถึงกลุ่มคนทำงาน นอกจากนี้ Bata ยังต่อยอดความเชี่ยวชาญในการผลิต ‘รองเท้ากีฬา’ มาเป็นรองเท้าที่สวมใส่ในชีวิตประจำวันได้ เป็นผ้าแทนหนัง และเพิ่มไอเดีย ‘รองเท้านักเรียน’ ซึ่งเริ่มจากรองเท้ากีฬาสำหรับโรงเรียนก่อน และก็เพิ่มเป็นรองเท้านักเรียนที่ทำจากหนัง

เมื่อสินค้าค่อนข้างหลากหลายจึงเป็นจุดที่ Bata ตัดสินใจบุกตลาดต่างประเทศครั้งแรก โดยขยายไปในภูมิภาคต่าง ๆ ในเวลาใกล้กัน ทั้งยุโรป อเมริกา เอเชีย แอฟริกา ปัจจุบัน Bata จำหน่ายรองเท้าไปกว่า 70 ประเทศทั่วโลก และถือว่ายังเป็นหนึ่งในแบรนด์รองเท้าในตำนานที่หลายคนชื่นชอบ รวมทั้งคนไทยด้วย

 

ภาพ: Bata