สวัสดีวันจันทร์: “หน้าที่ของผู้นำ คือการสร้างผู้นำเพิ่ม ไม่ใช่ผู้ตาม”

“หน้าที่ของผู้นำ คือการสร้างผู้นำเพิ่ม ไม่ใช่ผู้ตาม” 

ประโยคสั้น ๆ จาก ‘ราล์ฟ เนเดอร์’ นักกฎหมาย นักเขียน และนักเคลื่อนไหวชาวอเมริกัน ทำให้อดคิดไม่ได้ว่า ทำไมองค์กรส่วนใหญ่ถึงยังติดกับดักความคิดเดิม ๆ ที่ว่า “ผู้นำต้องนำ ส่วนคนอื่นก็ต้องตาม” เหมือนกับว่าเราพยายามจะสร้างกองทัพของ ‘ผู้ตาม’ ที่ว่านอนสอนง่าย แทนที่จะสร้างทีมของ ‘ผู้นำ’ ที่กล้าคิด กล้าทำ และกล้าที่จะท้าทายสิ่งเดิม ๆ

น่าแปลกที่อุตสาหกรรมการพัฒนาภาวะผู้นำในช่วง 25 ปีที่ผ่านมา ทุ่มงบมหาศาลไปกับการพัฒนา ‘ผู้นำ’ แต่แทบไม่สนใจการพัฒนา ‘ผู้ตาม’ เลย ราวกับว่าผู้ตามเป็นแค่ ‘ตัวประกอบ’ ในละครที่มีผู้นำเป็น ‘พระเอก’ ทั้งที่ความจริงแล้ว ไม่มีผู้นำคนไหนที่จะประสบความสำเร็จได้ ถ้าไม่มีทีมที่แข็งแกร่ง

แต่โลกได้เดินทางมาถึงจุดเปลี่ยนแล้ว ยุคของการ “สั่ง-ทำ” กำลังจะหมดไป เพราะองค์กรสมัยใหม่หาใช่ ‘พีระมิด’ ที่มีคนสั่งการอยู่บนยอด แต่มันกลายเป็นเครือข่ายที่ทุกคนต้องคิดเป็น ตัดสินใจเป็น และเป็นผู้นำในแบบของตัวเองได้ บ่อยครั้งเราจึงได้เห็นภาพที่โปรแกรมเมอร์หน้าใหม่นำเสนอไอเดียที่ดีกว่าผู้จัดการ หรือเด็กจบใหม่อาจจะเข้าใจเทรนด์ดิจิทัลได้ดีกว่าผู้บริหารอาวุโส

ที่น่าสนใจคือบริษัทที่ปรึกษาเบอร์ต้น ๆ ของโลกอย่าง ‘McKinsey’ เองก็ยังยอมรับว่า การเป็นผู้นำในยุคนี้ไม่ใช่แค่การรู้จัก ‘สั่งการ’ อีกต่อไป แต่มันคือการรู้จัก ‘สร้างสมดุล’ ระหว่างการเป็นคนเก่งกับการเป็นคนดี ระหว่างการมุ่งผลกำไรกับการใส่ใจคน ระหว่างการควบคุมกับการให้อิสระ และระหว่างความเด็ดขาดกับความเข้าอกเข้าใจ

สำคัญที่สุด เราต้องเลิกมองว่าการเป็นผู้นำคือการยืนอยู่เหนือคนอื่น แต่มันคือการ ‘รับใช้’ ทีมของเราต่างหาก ดังเช่น คำว่า ‘Service Leadership’ หรือ ‘ภาวะผู้นำแบบรับใช้’ ซึ่งอาจจะฟังดูขัดหูสำหรับผู้บริหารบางคนที่ชอบนั่งเก้าอี้ใหญ่ แต่มันคือความจริงที่ว่า ผู้นำที่ดีที่สุดคือคนที่ช่วยให้ทีมของเขาทำงานได้ดีขึ้น เติบโตขึ้น และมีความสุขขึ้น ไม่ใช่คนที่คอยแต่จะสั่งการและคาดหวังให้คนอื่นคอยเชื่อฟังอย่างเดียว

แล้วที่เป็นตลกร้ายที่สุดคืออะไรรู้ไหม? ข้อมูลจากเครือข่ายมืออาชีพยักษ์ใหญ่ ‘LinkedIn’ ระบุว่า “คนส่วนใหญ่ที่ก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำครั้งแรกต้องไปทำที่บริษัทอื่น!” ซึ่งมันไม่ใช่แค่พลาดโอกาสธรรมดา ๆ นะ แต่มันคือการเสียทรัพยากรที่มีค่าที่สุดขององค์กรไปฟรี ๆ

ลองคิดดูง่าย ๆ ถ้าคุณเลี้ยงลูกน้องมาตั้งแต่เด็ก สอนงาน ให้ประสบการณ์ แต่พอเขาพร้อมจะก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำ คุณกลับปล่อยให้เขาไปเติบโตที่อื่น นี่มันไม่ต่างอะไรกับการปลูกต้นไม้แล้วปล่อยให้คนอื่นได้กินผลเลยนะ

แต่ก็มีองค์กรที่ฉลาดพอจะเห็นค่าของการสร้างผู้นำจากคนภายใน และผลลัพธ์ที่ได้ก็คุ้มค่าสุด ๆ LinkedIn เผยว่า บริษัทที่มีวัฒนธรรมการสร้างผู้นำจากภายในจะเห็นผลลัพธ์ที่น่าทึ่ง เช่น พนักงานอยู่กับองค์กรนานขึ้นเกือบ 2 เท่า, อัตราการเลื่อนตำแหน่งสูงขึ้น 2.6 เท่า และที่สำคัญ พนักงานกระตือรือร้นที่จะเรียนรู้และพัฒนาตัวเองมากขึ้นเกือบ 2 เท่า

เห็นตัวเลขแล้วก็อดคิดไม่ได้ว่า ทำไมองค์กรส่วนใหญ่ถึงยังดึงดันจะซื้อผู้นำจากข้างนอก ทั้งที่การสร้างเองก็ไม่ได้ยากอย่างที่คิด แถมยังได้ผู้นำที่เข้าใจวัฒนธรรมองค์กร รู้จุดแข็งจุดอ่อน และมีสายสัมพันธ์ที่ดีกับทีมอยู่แล้ว
 

ที่น่าสนใจกว่านั้นคือ ทักษะที่คนมักจะพัฒนาก่อนก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำ ไม่ใช่แค่เรื่องการบริหารจัดการอย่างเดียว แต่รวมถึงทักษะการขาย และการบริการลูกค้าด้วย เพราะผู้นำที่ดีต้องรู้จักโน้มน้าวใจคน (นั่นคือการขาย) และต้องมีความอดทน เข้าใจความต้องการของผู้อื่น (นั่นคือการบริการ)

ความจริงที่หลายคนไม่อยากได้ยินก็คือ ถ้าคุณยังคิดว่าการสร้างผู้นำเป็นแค่ ‘ทางเลือก’ คุณก็คงเป็นได้แค่ผู้นำที่กำลังจะ ‘หมดอายุ’ เหมือนสมาร์ทโฟนรุ่นเก่าที่ไม่มีใครอยากใช้ เพราะไม่ว่าจะเก่งแค่ไหน ถ้าคุณสร้างได้แค่ ‘ผู้ตาม’ สุดท้ายองค์กรของคุณก็จะเป็นแค่ ‘บ้านพักคนชรา’ ที่มีแต่คนรอคำสั่งและกลัวการเปลี่ยนแปลง  

ถึงเวลาแล้วที่ต้องตัดสินใจ คุณจะเป็นผู้นำที่สร้างกองทัพผู้ตามไว้บำรุงบำเรออีโก้ตัวเอง หรือจะเป็นผู้นำที่กล้าพอจะสร้างคนที่จะมาท้าทายคุณ? นี่คือสิ่งที่คุณต้องตัดสินใจ และอย่าลืมว่า ถ้าคุณเลือกผิด วันหนึ่งคุณอาจจะต้องนั่งดูลูกน้องเก่ง ๆ ไปเป็นผู้นำที่องค์กรอื่น ในขณะที่องค์กรของคุณเหลือแต่คนที่เก่งแค่พยักหน้า และนั่งนิ่งราวเป็นอากาศธาตุในที่ประชุม

 

สวัสดีวันจันทร์ค่ะ
พาฝัน ศรีเริงหล้า

อ้างอิง:
Harvard Business Review Article: Gerstner, Louis V. "What Every Leader Needs to Know About Followers." Harvard Business Review, 1 Dec. 2007, https://hbr.org/2007/12/what-every-leader-needs-to-know-about-followers. Accessed 13 Jan. 2025.
McKinsey & Company Article: McKinsey & Company. "What Is Leadership?" McKinsey & Company, https://www.mckinsey.com/featured-insights/mckinsey-explainers/what-is-leadership. Accessed 13 Jan. 2025.
LinkedIn Article: LinkedIn. "Benefits of Building Leaders Internally." LinkedIn, 16 Nov. 2023, https://www.linkedin.com/business/talent/blog/employee-experience/benefits-of-building-leaders-internally. Accessed 13 Jan. 2025.