The old hag : ตำนานแม่มดแก่แห่งเกาะนิวฟันด์แลนด์

ว่ากันว่าเกาะนิวฟันด์แลนด์ แห่งประเทศแคนาดาเป็นศูนย์รวมเกี่ยวกับเรื่องลี้ลับ อย่างแสงเหนือธรรมชาติอย่าง ‘วิล-โอ-เดอะ-วิสพ์’ (will-o'-the-wisp) แสงแวม ๆ ของดวงไฟที่เกิดขึ้นบนผิวน้ำในบึงและในป่า หรือตำนาน ‘โคมไฟตะเกียงฟักทอง’ (jack o lantern) ที่เล่าว่าคือแสงไฟจากวิญญาณเร่ร่อนของ ‘แจ็ก’ ชายชาวไอริชที่นำถ่านไฟจากนรกมาใส่ในหัวฟักทองเพื่อใช้นำทางตอนกลางคืน อีกทั้งยังเชื่อเรื่องลางบอกเหตุความตาย หรือแม้กระทั่งเหล่าภูติจิ๋ว แต่อีกหนึ่งตำนานที่ได้ยินเมื่อไหร่ก็ชวนหัวขนลุก นั่นคือ ‘แม่มดแก่’ หรือที่เรียกกันว่า ‘The Old Hag’ 

คำว่า ‘Hag’ มาจากคำในภาษาอังกฤษโบราณว่า ‘hagge’ ซึ่งแปลว่า ‘แม่มด’ มักมีความหมายแฝงถึงการใช้เวทมนตร์หรือความอาฆาตพยาบาท เมื่อเวลาผ่านไป คำนี้ก็เริ่มใช้เรียกหญิงชราที่ไม่น่ามองหรือน่าเกลียด

วลีนี้มักใช้เป็นคำดูถูก โดยสื่อเป็นนัยว่าบุคคลนั้นมีนิสัยไม่น่าพึงปรารถนาหรือไม่น่าพึงพอใจอีกด้วย 

ชื่อของ ‘Old Hag’ ปรากฏครั้งแรกในวารสารนิทานพื้นบ้านอเมริกัน (Journal of American Folklore) ในช่วงศตวรรษที่ 19 ซึ่ง เดวิด เจ. ฮัฟฟอร์ด (David J. Hufford) เจ้าหน้าที่คลังข้อมูลด้านคติชนวิทยาและภาษา ของมหาวิทยาลัยเมโมเรียลแห่งนิวฟันด์แลนด์ ได้รวบรวมประสบการณ์ของผู้คนที่ได้เจอกับแม่มดแก่

ตามคำบอกเล่า เธอเป็นหญิงชรา มีผิวเหี่ยวย่น ผมยาวยุ่งเหยิงเหมือนแม่มด และมีรอยยิ้มบิดเบี้ยวเผยให้เห็นฟันที่เหลืองและแหลมคม  นัยน์ตาของเธอมืดมิดราวกับไม่ได้มาจากโลกมนุษย์ บางครั้งเธออาจเฝ้ามองคุณอยู่ที่ประตูห้องนอน ข้างเตียง หรือกำลังคืบคลานมาหาคุณก็เป็นได้ 

“คุณกำลังฝันร้าย อึดอัด รู้สึกได้ว่ามีคนนั่งทับ แต่ทำอะไรไม่ได้นอกจากร้องไห้ รู้สึกเหมือนจะตายหากไม่รีบตื่นขึ้นมา” 

คำกล่าวโดยสรุปจากผู้คนที่ได้พบเจอกับแม่มดแก่ มักมีประสบการณ์คล้ายคลึงกัน คือจะรู้สึกเหมือนฝันร้าย หายใจไม่สะดวกคล้ายมีใครมาทับขณะนอนหลับ เมื่อลืมตาจะพบกับเงามืดหรือร่างของใครบางคนคร่อมทับอยู่บนตัว

แม้จะได้ยินเสียงและรู้สึกตัว แต่ก็ไม่สามารถขยับตัวหรือส่งเสียงออกไปได้

เรื่องราวของหญิงคนหนึ่งจากเกาะโฟโก เกาะนอกชายฝั่งที่ใหญ่ที่สุดของนิวฟันด์แลนด์และลาบราดอร์ เธอให้สัมภาษณ์กับวอลรัส (องค์กรสื่ออิสระที่ไม่แสวงหากำไรของแคนาดา) ว่าเธอนอนอยู่บนเตียงแต่ไม่สามารถขยับตัวได้ เธอเห็นผู้หญิงคนหนึ่งคืบคลานอยู่ที่พื้น และมุ่งหน้ามาหาเธอบนเตียง เธอรู้สึกได้ว่าเตียงเริ่มหนักอึ้งตามน้ำหนักของหญิงปริศนา เธอเห็นหญิงชรานั่งอยู่บนหน้าอกของเธอ และเริ่มบีบคอจนเธอเริ่มหายใจไม่ออก

นอกจากจะนั่งทับหน้าอกให้เหยื่อทุกข์ทรมาน เธอยังสร้างความหลอนด้วยการกระซิบคำขู่หรือคำสาปแช่งข้างหู เพื่อทำให้เหยื่อรู้สึกหวาดกลัวมากยิ่งขึ้นอีกด้วย

ตำนานเล่าว่า คุณสามารถเรียกแม่มดแก่นี้ได้โดยท่องคำอธิษฐานของพระเจ้ากลับหลัง และการจะฆ่า เธอได้ไม่จำเป็นต้องมีพิธีรีตอง เพียงแค่นอนหงายโดยถือมีด หรือกระดานที่มีตะปูโดยตั้งปลายแหลมขึ้น วางไว้บนหน้าอก เพื่อที่เธอจะถูกแทงเมื่อเธอนั่งทับหน้าอกของเหยื่อ นอกจากนี้ยังมีวิธีอื่นๆ เพื่อป้องกันแม่มดแก่ เช่น วางกรรไกรไว้ใต้หมอน ติดริบบิ้นสีแดงไว้เหนือเตียง หรือวางรองเท้าโดยหันไปทางเดียวกันข้างเตียงก็ได้

แม้ว่าจะเป็นเรื่องของไสยศาสตร์ แต่ก็มีคำอธิบายภาวะ ‘Old Hag Syndrome’ ทางวิทยาศาสตร์ ว่าเป็นปรากฏการณ์ ‘Sleep Paralysis’ ซึ่งเกิดขึ้นในระยะ REM Sleep (Rapid Eye Movement Sleep) ที่แม้จะหลับไปแล้วแต่สมองบางส่วนยังคงทำงานอยู่ ส่งผลต่อการสร้างความจำ ความฝัน และจินตนาการ ซึ่งในระยะนี้กลไกของร่างกายจะทำให้ร่างกายจะถูก ‘ล็อก’ ไม่ให้เคลื่อนไหวชั่วคราว เพื่อลดโอกาสบาดเจ็บขณะฝัน และสามารถขยับได้เพียงลูกตาเท่านั้น

นักวิทยาศาสตร์ในปัจจุบันเชื่อว่า Old Hag Syndrome เกิดขึ้นเพราะสมองยังคงอยู่ในสภาวะฝัน แต่ร่างกายไม่สามารถขยับตัวได้ ทำให้หลายคนเชื่อว่าเป็นเรื่องเหนือธรรมชาติ อาจเกิดจากอาการประสาทหลอน (Hallucination) ที่สมองสร้างขึ้นระหว่าง ‘ภาวะกึ่งหลับกึ่งตื่น’ ที่ทำให้เห็นเงาดำหรือสิ่งมีชีวิตลึกลับ ได้ยินเสียงกระซิบ เสียงกรีดร้อง หรือเสียงคนเดิน และเชื่อว่ามีบางสิ่งกำลังกดทับอยู่จริงๆ 

ถึงอย่างนั้นตำนาน Old Hag ก็ไม่ได้มีแค่ในนิวฟันด์แลนด์ แต่ละประเทศก็มีชื่อเรียกที่แตกต่างกันออกไป อย่าง ‘แมร์’ (Mare) ในแถบสแกนดิเนเวีย แมร์จะปรากฏในรูปร่างของผู้หญิงร่างผอมสวมชุดยาวสีทึม เนื้อตัวซีดเซียว มีผมและเล็บที่ยาว มักจะเข้ามาหลอกหลอนผู้คนที่กำลังหลับใหลด้วยการขึ้นไปนั่งทับอยู่บนหน้าอกเพื่อเนรมิตรฝันร้ายให้กับเหยื่อ

หรือ ‘คานาชิบาริ’ (Kanashibari)’ ในญี่ปุ่น เป็นชื่อปรากฏการณ์ที่เชื่อว่าร่างกายถูกเข้าสิงโดยภูติผี ทำให้ ร่างกายไม่สามารถเคลื่อนไหวได้ขณะนอนหลับ บางครั้งก็จะขึ้นไปนั่งอยู่บนหน้าอก หากใครลืมตาตื่นขึ้นเพราะรู้สึกได้ถึงความผิดปกติก็จะพบผีเด็กตัวเล็กนั่งอยู่บนหน้าอก

จากประสบการณ์ที่ผู้คนได้ประสบพบเจอมักมีสิ่งร่วมกันนั่นคือ ฝันร้าย อาการหายใจไม่ออกเหมือนมีอะไรกดทับหน้าอก และไม่สามารถขยับตัวได้ อย่างในบ้านเราก็มีความเชื่อว่าคือ ‘ผีอำ’

แม้คำอธิบายทางวิทยาศาสตร์จะช่วยให้เข้าใจ ‘ปรากฏการณ์ผีอำ’ ว่าเกิดจาก ‘ความผิดปกติของการนอนหลับ’ แต่ก็ไม่อาจลบล้างความรู้สึกขวัญผวาเมื่อตื่นนอนแล้วพบว่าร่างกายขยับไม่ได้ รู้สึกถึงแรงกดทับ และภาพหลอนที่น่าสะพรึงกลัว ซึ่งทำให้ตำนาน Old Hag ยังคงเป็นเรื่องเล่าที่มีอิทธิพลและสร้างความหวาดหวั่นให้กับผู้คนมาจนถึงปัจจุบัน

เรื่อง : ณัฐธิดา นิติเกษตรสุนทร (The People Junior)

ภาพ :
 

อ้างอิง

• Allie Turner. (2020). Canadian Urban Legends: Newfoundlanders Can Tell You All About the Old Hag. Retrieved February 5, 2025. from nuvomagazine: https://nuvomagazine.com/culture/canadian-urban-legends-newfoundlanders-can-tell-you-all-about-the-old-hag?srsltid=AfmBOoobHYxP9oI7zBLpPN4_ef-ZMl78bETdbyCzUbTDrmsRNhZeYS_H
• Newfoundland Buzz. History Of The Old Hag In Newfoundland. Retrieved February 5, 2025. from newfoundlandbuzz: https://newfoundlandbuzz.ca/the-old-hag-newfoundland-legend/#History_Of_The_Old_Hag_In_Newfoundland
• Witty Living. (2023). REM SLEEP คืออะไร? มาเพิ่ม REM SLEEP เพื่อร่างกายเรากันเถอะ Retrieved February 6, 2025. from apthailand: https://www.apthai.com/th/blog/living-series/lifeandliving-what-is-rem-sleep
• กาลนาน. คานาชิบาริ (KANASHIBARI) ปรากฏการณ์ผีอำ ในประเทศญี่ปุ่น. Retrieved February 6, 2025. from amorerana: https://amorerana.com/articles/detail/KanashibariP.T.Riddle. (2018). แม่มดเฒ่า (The Hag). Retrieved February 6, 2025. from muggle-v: https://www.muggle-v.com/21526/
• SUPERDRY. เปิดตำนานหัวฟักทอง “Jack O’Lantern” สัญลักษณ์สุดอินเทรนด์ประจำเทศกาลฮาโลวีน). Retrieved February 13, 2025. from superdry: https://www.superdry.th/the-legend-of-jack-o-lantern/?srsltid=AfmBOoo17eeRFb0f_iAOseicBw6NHpBhMiZTNKTwCF00yZRb1tqRCZGm

 

หนังสือ

• David J. Hufford. (1982).  The Terror That Comes in the Night: An Experience-Centered. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.