หนังบันทึกการสำรวจสยามของ “ฌ็อง-อีฟส์ เคลส์” ขึ้นทะเบียนมรดกภาพยนตร์ของชาติ 2567

สำหรับ ฌ็อง-อีฟส์ เคลส์ (Jean-Yves Claeys) เป็นนักโบราณคดีและสถาปนิกชาวฝรั่งเศส ที่เริ่มเดินทางมาทำงานในสำนักฝรั่งเศสแห่งปลายบุรพทิศ ประเทศเวียดนาม เมื่อปี 2470 สองปีต่อมา ในเดือนพฤศจิกายน-ธันวาคม 2472 เขาได้รับมอบภารกิจให้มาสำรวจแหล่งโบราณคดีในสยามหลายพื้นที่ ตั้งแต่พระนครศรีอยุธยา นครศรีธรรมราช สุราษฎร์ธานี เพชรบุรี ราชบุรี ลพบุรี พิษณุโลก สุโขทัย ลำปาง เชียงใหม่ ลำพูน และได้จัดทำเอกสารชื่อ L'Archéologie du Siam (รายงานการสำรวจทางโบราณคดี ณ กรุงสยาม) ซึ่งถือเป็นเอกสารสำคัญในด้านการศึกษาโบราณคดีของสยาม

นอกเหนือจากเอกสารดังกล่าว เคลส์ยังได้ถ่ายบันทึกการสำรวจครั้งนั้นด้วยฟิล์มภาพยนตร์ 9.5 มม. เอาไว้เป็นการส่วนตัว และประมาณปี 2540 อองรี เคลส์ (Henri Claeys) ผู้เป็นบุตรชาย ได้นำม้วน VHS ที่แปลงสัญญาณมาจากฟิล์มต้นฉบับดังกล่าวมามอบให้หอภาพยนตร์อนุรักษ์ โดยสันนิษฐานว่าเป็นวิดีโอที่จัดทำโดยบริษัทในอังกฤษชื่อ FilmTek  มีความยาวทั้งสิ้น 63.54 นาที 

แม้จะเป็นฉบับสำเนาที่คุณภาพไม่คมชัดนัก แต่ภาพยนตร์นี้ก็นับเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่มีคุณค่าอันหาไม่ได้จากบันทึกในรูปแบบตัวอักษร รวมทั้งทำให้เราได้เห็นมุมมองคนฝรั่งเศสที่มีต่อสถานที่และผู้คนชาวสยามในขณะนั้น ภาพยนตร์ปรากฏให้เห็นทั้งภารกิจการสำรวจ ภาพโบราณสถาน ภาพบุคคลสำคัญของงานโบราณคดีไทย ทั้งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ศาสตราจารย์ ยอร์ชเซเดส์  รวมถึงตัวของเคลส์เอง ตลอดจนสมาชิกคนอื่นในคณะ และผู้คนในท้องถิ่น นอกจากนี้ยังมีภาพภารกิจของเคลส์ในประเทศอื่น ๆ รวมอยู่ด้วย 

ทั้งนี้ หอภาพยนตร์ได้ประกาศขึ้นทะเบียนให้ภาพยนตร์เรื่องนี้เป็นหนึ่งในมรดกภาพยนตร์ของชาติประจำปี 2567 และในวันพุธที่ 22 มกราคม 2568  ที่ผ่านมา ได้จัดกิจกรรมภาพยนตร์สนทนาเพื่อฉายให้สาธารณชนได้รับชมและเรียนรู้ถึงบริบทความสำคัญในภาพยนตร์ โดยเชิญวิทยากรมาให้ข้อมูล ได้แก่ ดร.เกรกอรี่ คูริลสกี้ (Gregory Kourilsky) หัวหน้าสำนักฝรั่งเศสแห่งปลายบุรพทิศ ศูนย์กรุงเทพฯ, สุรกานต์ โตสมบุญเลขานุการสำนักฝรั่งเศสฯ ศูนย์กรุงเทพฯ และอาจารย์พิเศษคณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยกรุงเทพ, คณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร และ ดร.ธิษณา วีรเกียรติสุนทร อาจารย์ประจำภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์มหาวิทยาลัยรามคำแหง และนักวิจัยร่วมของสำนักฝรั่งเศสฯ ศูนย์กรุงเทพฯ