Highly Sensitive Person คนที่ใจดีและคิดถึงคนอื่นมากไปจนเจ็บปวดเอง

เคยไหม? บางครั้งเวลาเห็นคนอื่นรู้สึกเศร้า หรือกำลังเผชิญกับปัญหาที่ยากลำบาก เราก็รู้สึกเจ็บปวดไปด้วย ทั้งที่เราไม่ได้เกี่ยวข้องกับเรื่องนั้นเลย?

ถ้า ‘เคย’ คุณอาจกำลังเป็นหนึ่งในคนที่มีบุคลิกภาพแบบ ‘Highly Sensitive Person’ (HSP) คนที่รับรู้ต่อการเปลี่ยนแปลงของสิ่งรอบตัวและเข้าใจความรู้สึกของคนอื่นได้ลึกซึ้ง จนบางครั้งทำให้รู้สึกท่วมท้นจนยากจะควบคุม

คนที่เป็น HSP มักใส่ใจและคิดถึงความรู้สึกของคนอื่นมากเกินไป ปฏิเสธคนอื่นไม่เป็น บางครั้งอาจทำให้พวกเขารู้สึกเจ็บปวดหรือเครียดจากการที่ช่วยเหลือคนรอบข้างไม่ได้ แล้วหลงลืมความรู้สึกของตัวเอง  

แต่การเป็นคนที่ใจดีและพยายามจะเข้าใจทุกคนไม่ใช่เรื่องผิด สิ่งที่สำคัญคือการเรียนรู้ที่จะอยู่กับมัน รู้ขีดจำกัดของตัวเอง เพื่อไม่ให้ความรู้สึกเหล่านั้นกลายเป็นภาระที่ทำร้ายเราโดยไม่รู้ตัว บางครั้งการใส่ใจตัวเองก็เป็นสิ่งที่ดีที่สุดที่เราสามารถทำได้ทั้งกับตัวเองและคนรอบข้าง

คนที่นั่งอยู่ในความรู้สึกของคนอื่นและไวต่อสิ่งรอบตัว

Highly Sensitive Person (HSP) คือ คนที่รับรู้สิ่งรอบตัวได้ไว ไม่ว่าจะเป็นแสง สี เสียง หรือแม้แต่ความรู้สึกของตัวเองและผู้อื่น

แล้ว HSP ก็ไม่ได้หมายถึงคนขี้อายหรือเก็บตัวเสมอไป ‘อีเลน อารอน’ (Elaine Aron) นักจิตวิทยาผู้ริเริ่มแนวคิดนี้ ระบุว่าประมาณ 15-20% ของประชากรโลกมีลักษณะนี้ ซึ่งบางคนอาจเป็นคนเปิดเผยและชอบแสวงหาประสบการณ์ใหม่ ๆ ด้วยซ้ำ

สาเหตุหลักที่ทำให้คนคนหนึ่งมีความอ่อนไหวสูง หนึ่งอาจเป็นเพราะพวกเขาเกิดมาแบบนั้น สองอาจมาจากความเครียด และสุดท้ายคือการอดทนต่อความเจ็บปวดที่ทำให้คนที่เคยเย็นชากลายเป็นอ่อนไหวกว่าที่คิด

เพราะความละเอียดอ่อนและความใส่ใจสูง คนที่เป็น HSP เลยอาจถูกมองว่า ‘คิดมากเกินไป’ หรือ ‘อ่อนไหวเกินไป’ ซึ่งอาจทำให้พวกเขาประเมินค่าตัวเองต่ำ เครียดง่าย และกดดันเมื่อถูกจับตามอง

ขณะเดียวกัน HSP ก็มีข้อได้เปรียบ พวกเขามีมุมมองที่ลึกซึ้ง สังเกตสิ่งต่าง ๆ ได้ดี เป็นนักสร้างสรรค์ที่ยอดเยี่ยม และเข้าใจความรู้สึกของผู้อื่นได้อย่างลึกซึ้ง ซึ่งช่วยให้พวกเขาสร้างความหมายและคุณค่าให้กับชีวิตได้ในแบบที่ไม่เหมือนใคร

อ่อนไหวแค่ไหน ถึงเรียกว่าอ่อนไหวสูง

‘อ่อนไหว’ หรือ ‘คิดมาก’ เป็นคำนามธรรม ไม่มีมาตรวัดชัดเจน

คำถามคือต้องอ่อนไหวแค่ไหนถึงจะนิยามว่าเป็น Highly Sensitive Person ได้  เรื่องนี้ยังไม่มีคำตอบที่ชัดเจน 

โดยทั่วไป HSP มักเผชิญกับความเครียดจากตารางชีวิตที่แน่นเกินไป ความคาดหวังจากผู้อื่น และความขัดแย้งในความสัมพันธ์ พวกเขารับรู้อารมณ์ของผู้อื่นได้ดี จึงกดดันตัวเองให้ทำให้ทุกคนพอใจและรู้สึกผิดเมื่อต้องปฏิเสธ  อีกทั้งยังอ่อนไหวต่อปัญหาความขัดแย้งมากกว่าคนทั่วไป และอาจตีความสัญญาณบางอย่างผิดว่าเป็นความไม่พอใจของผู้อื่น

นอกจากปัจจัยทางสังคมแล้ว HSP สิ่งแวดล้อมภายนอกอย่างเสียงดัง หรือกลิ่นไม่พึงประสงค์ก็สามารถทำให้ชาว HSP หงุดหงิดง่ายกับสิ่งรบกวนเล็ก ๆ น้อย ๆ รวมถึงพวกเขายังเป็นนักวิจารณ์ตัวเอง ชอบคิดมากเกี่ยวกับข้อผิดพลาดในอดีต และอาจรู้สึกอับอายกับความผิดพลาดได้นานกว่าคนทั่วไป

นอกจากนี้นักวิจัยหลายคนก็บอกว่า คนที่มีบุคลิกภาพ HSP มักมีนิสัยร่วมกัน ยกตัวอย่างเช่น 

• หลีกเลี่ยงสถานการณ์ที่ทำให้หนักใจ เช่น ความขัดแย้ง หรือภาพยนตร์ที่ดูรุนแรง 
• รับรู้อารมณ์จากสิ่งต่าง ๆ ได้ลึกซึ้ง ไม่ว่าจะเป็นศิลปะ ธรรมชาติ หรือโฆษณาที่กินใจ
• ต้องการเวลาพักจากความวุ่นวายจากวันที่เต็มไปด้วยกิจกรรมมากมาย 

ขณะเดียวกันด้วยความที่เขาเข้าถึงอารมณ์ของผู้คน ชาว HSP จึงให้ความสำคัญกับความรู้สึกของคนอื่นเลยอาจมีความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นกับผู้อื่น และขอบคุณและซึมซับช่วงเวลาดี ๆ ในชีวิต แม้จะรับรู้ถึงความไม่แน่นอนของชีวิตมากกว่าคนทั่วไป

เหตุการณ์ที่มีคนบุคลิกภาพแบบ HSP เจอ จริง ๆ แล้วไม่ต่างจากสถานการณ์ที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวัน แต่เมื่อเกิดขึ้น พวกเขาจะรู้สึกได้มากกว่าเท่านั้นเอง 

กุญแจสำคัญสำหรับคนที่ตกอยู่ในภาวะ HSP คือ การบริหารจัดการอารมณ์และความอ่อนไหวภายในใจ หากทำได้ดี สิ่งนี้จะไม่ใช่ข้อจำกัด แต่จะกลายเป็นพลังที่ช่วยให้เข้าใจตัวเองและผู้อื่นได้มากขึ้น นำไปสู่ความสัมพันธ์ที่มีความหมาย 

วิธีอยู่กับความอ่อนไหว

HSP เป็นเหมือนเหรียญสองด้าน มีข้อดีที่เข้าถึงอารมณ์ความรู้สึกของผู้คนได้ง่าย แต่ความรู้สึกที่ท่วมท้นจากสิ่งรอบตัว อาจทำให้คน HSP รู้สุกไม่สบายใจ และเผลอดูดซับอารมณ์ของคนรอบข้างไม่รู้ตัว ทำให้สิ่งต่างๆ กลับแย่ลงแทนที่จะดีขึ้น

วิธีจัดการความขมุกขมัวในใจและความรู้สึกของคนอื่นที่มากเกินไป มีหลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นการสังเกตตัวเอง หลีกเลี่ยงสถานการณ์ที่จะทำให้หนักใจ ปลอบโยนตัวเอง หรือกล้าที่จะปฏิเสธในบางเรื่อง  

• สังเกตอาการตัวเอง – ถ้าเริ่มหงุดหงิด กระวนกระวาย หรืออยากอยู่เงียบๆ คนเดียว อาจเป็นสัญญาณว่าคุณกำลังรับอะไรหลายอย่างมากเกินไป ลองหยุดพักหรือหามุมสงบก่อนความรู้สึกจะท่วมท้น
• หลบออกจากสถานการณ์ที่ทำให้ไม่สบายใจ – ถ้ารู้สึกว่าเริ่มรับสิ่งต่าง ๆ ไม่ไหว ลองออกไปสูดอากาศ เดินเล่น หรือขอเวลาพักจากการพูดคุย เพื่อให้ตัวเองได้ผ่อนคลาย
• หาวิธีสงบใจ – ถ้าหนีจากสถานการณ์ไม่ได้ ลองทำสิ่งที่ช่วยให้รู้สึกดีขึ้น เช่น นอนราบ ห่อตัวในผ้าห่ม หรือทำกิจกรรมที่ช่วยให้ใจเย็นลง
• ขยับตัวให้น้อยลง – การเคลื่อนไหวมากเกินไปอาจทำให้รู้สึกเหนื่อยและสับสนง่ายขึ้น ลองนั่งในจุดที่ไม่ต้องหันไปมามากนัก หรือเตรียมของให้พร้อมก่อนลงมือทำอะไร จะช่วยลดความวุ่นวายได้
• ตั้งขอบเขตให้ตัวเอง – หลายครั้งที่รู้สึกเหนื่อยเกินไป เป็นเพราะเราฝืนใจทำในสิ่งที่ไม่อยากทำมากเกินไป การฝึกปฏิเสธและให้ความสำคัญกับตัวเองจะช่วยให้ใช้ชีวิตได้สบายขึ้น
• หาเวลาหัวเราะและเล่นสนุกบ้าง - ลองทำสิ่งที่ทำให้คุณรู้สึกสนุก เช่น ร้องเพลงในห้องน้ำ เดินหรือ กระโดด 

ชาว HSP อาจถูกแปะป้ายว่าชอบดราม่าหรือเรียกร้องความสนใจ แต่จริง ๆ แล้ว ความรู้สึกของคนอื่นอาจไม่สำคัญ และเราก็ไม่จำเป็นต้องใช้ชีวิตตามคำพูดของคนอื่น เพราะความรู้สึกของเรามันจริงที่สุดและมีคุณค่า

ในโลกที่กว้างใหญ่ใบนี้ เราไม่จำเป็นต้องเข้าใจทุกคน หรือพยายามช่วยเหลือทุกคนเสมอไป สิ่งสำคัญที่สุดคือการให้ความสำคัญกับตัวเอง 

เพราะสุดท้ายคงไม่มีใครที่จะรู้จักและเข้าใจตัวเราได้ดีไปกว่าตัวเราเอง 

 

อ้างอิง

Are You a Highly Sensitive Person? When sensitivity rises to the level of neurodivergence / verywellmind

hsperson

The Superpowers of Sensitive People / Greater Good Magazine

Highly Sensitive Person / Psychology Today

Time to Find Out: Are You Highly Sensitive? / Psychology Today

5 Tips to Manage Emotional Hypersensitivity / psychcentral